Sống trong chế độ dân chủ, chúng ta thấy người dân được thực thi các quyền tự do (theo hiến pháp) và cảm thấy hãnh diện, cho đến khi Trump đắc cử 2016 và giá trị dân chủ tại Mỹ bị đảo ngược.
Chúng ta thấy mỗi khi nhậm chức cấp quận, tiểu bang, liên bang thì các viên chức đều đặt tay trên Thánh kinh và tuyên thệ (oath) phục vụ dân tộc và tổ quốc (country) hay bảo vệ hiến pháp.
Chúng ta cũng thấy mỗi khi ra tòa, làm bồi thẩm đoàn (jury) hay nhân chứng (witness) cũng đều phải tuyên thệ (take the oath) nói sự thật.
Từ một nước nhược tiểu chuyển sang sống tại một quốc gia dân chủ nhất thế giới thì những hình thức trên đều gây ấn tượng cho mọi người về luật lệ và trật tự (law & order).
Nhưng còn nội dung?
Phải “nằm trong chăn mới biết chăn có rận”. Dưới thời Việt Nam Cộng Hòa, khi còn đi học tiểu học mà đứa nào bị bạn tố cáo “mày nói láo” là một bản án nặng nề. Trong xã hội, mọi việc giao dịch mà bị gán tội “nói láo” là kể như xong, mọi người đều tẩy chay (boycott). Sống trong xã hội mà cô lập kiểu đó thì hết làm ăn. Một khi kẻ nói láo thành công trong việc lừa gạt người khác thì sẽ tiếp tục sự nghiệp nói láo. Và nếu xã hội (hay những người xung quanh) không ngăn chặn sự nói láo lan rộng thì xã hội sẽ hỗn loạn vì tin giả.
Nhưng đối cộng sản miền Bắc thì vẫn sống hùng, sống mạnh. Vì sao?
Vì cộng sản Việt Nam được cộng sản quốc tế huấn luyện về cách thức cướp chính quyền, lừa gạt người dân qua tuyên truyền, bưng bít sự thật, kiểm soát thông tin để ngu dân, tiêu diệt mọi ý kiến hay cá nhân chống đối, và cộng sản đã thành công khắp nơi. Chỉ có ai đã từng sống với cộng sản mới hiểu cộng sản. Nếu ai cả gan nói thật hay tố cáo sự gian lận của cộng sản khi học tập thì tối hôm đó sẽ bị “biến mất”. Bởi khi cộng sản nói “phê bình và tự phê bình” chỉ là trò hề để lường gạt kẻ nhẹ dạ vì chính cộng sản chẳng bao giờ có phê bình thật sự. Cộng sản tồn tại vì chúng độc quyền nói láo. Nói thật là phản động. Dân chỉ có chịu đựng, nếu tin nói láo thì thiệt hại ráng chịu nhưng nếu nói láo không cùng chính sách đảng thì cũng bị tội như thường.
Nói láo có nhiều loại và thứ hạng: thường dân, quan chức, trí thức và luật gia.
1. Nói láo vô hại
Sống trong xã hội có nhiều hạng người, không phải ai cũng hiểu ý nhau hay tinh ý (biết quan sát) để khỏi làm phiền nhau vì những chuyện vớ vẩn. Trong những trường hợp như vậy thì sự trả lời cho qua chuyện, không có ý định gây thiệt hại cho người hỏi hay người khác có thể chấp nhận được. Vì đôi khi sự im lặng (những câu hỏi ấm ớ, có trả lời thì cũng bị vặn hỏi tới mà kết quả chẳng ích lợi gì hay chỉ gây thêm hiềm khích) có thể gây ngộ nhận là khinh người. Ngay cả việc đánh trống lảng (lái qua chuyện khác) có thể không vừa lòng người hỏi. Nói láo ở trường hợp này là cả một sự khéo léo. Cách tốt nhất là trả lời không biết hay có thể (maybe).
Cũng như những người về Việt nam để ăn chơi hưởng thụ tình dục nhưng vẫn nói rằng về thăm nhà, có tang, đám cưới, xây mồ mả, nhà cửa cho ông bà, cha mẹ… thì nói láo đó được gia đình chấp nhận nhưng phá hoại xã hội đã băng hoại vì cộng sản chủ trương dung túng cho sự ăn chơi, hủ hóa để không còn quan tâm đến dân tộc, đất nước trước hiểm họa diệt vong bởi Trung Cộng. Và nếu những ai đã từng vượt biển để thoát nạn cộng sản hay đã từng chống cộng mà nay muối mặt về Việt Nam “du lịch” thì có phải là “nói láo” qua hành động thay vì lời nói nhưng họ vẫn tìm cách chống chế: “tôi đâu có hại ai đâu? Tự do mà?”
2. Nói Láo vì Lời hứa
Khi ra tranh cử, ứng cử viên thường hứa hẹn với cử tri sẽ làm ABC…hay khi bị người khác dí (sự hỏi theo đuổi ráo riết) về một sự kiện sắp xảy ra khiến người bị hỏi phải hứa sẽ làm XYZ để làm vừa lòng người hỏi nhưng kết quả xảy ra không như ý muốn thì có nhiều lý do bên ngoài (không làm chủ được) và bên trong (biết mà cố tình tránh). Những yếu tố không biết xảy đến làm sai lạc lời hứa thì đó không do lỗi của người đã hứa và không coi là nói láo. Nhưng nếu biết có thể làm được mà không muốn làm thì đó là nói láo. Các chính trị gia biết điều đó nên khi tranh cử cứ hứa hẹn sao cho vui lòng cử tri để lấy phiếu vì biết rằng khi đã đắc cử mà không làm theo lời hứa thì cử tri cũng chẳng làm gì được và sẽ kiếm cớ thoái thác. Nếu cơ chế dân chủ không có cách để cử tri kiểm soát, chế ngự dân biểu chơi trò gian lận (hay nói láo) thì sinh hoạt dân chủ chỉ là trò hề.
3. Nói để tạo niềm tin
Những nhà tu hành, bác sĩ, y tá… thường gặp những trường hợp éo le khi tín đồ hay người bệnh hỏi về tương lai không tốt đẹp hay sáng sủa thì thường là miễn cưỡng nói “tốt” để người nghe có thêm chút hy vọng trong những hoàn cảnh khó khăn. Trường hợp như vậy có thể hiểu vì cho dù 99% vô vọng thì vẫn còn 1% hy vọng phép lạ sẽ xảy ra qua cầu nguyện và đã có những trường hợp kết quả xảy ra ngoài dự đoán mà ngay cả nhà tu, bác sĩ cũng không giải thích được. Đây cũng là thủ thuật cộng sản sử dụng để ru ngủ quần chúng về một tương lai không có thực. Những hình ảnh quảng cáo công nhân, nông dân khỏe mạnh với nhà máy, đồng ruộng tốt tươi trái nghịch với thực tế đói rách được bộ máy tuyên truyền thêu dệt hàng ngày và đội ngũ công an kiểm soát quần chúng gắt gao đã biến nói láo thành sự thực hàng ngày vì không có ai phản đối.
4. Nói láo để đối trị láo
Khi nhà báo hay những kẻ cắc cớ dùng sự kiện không thật để hỏi nhằm mục đích khai thác yếu tố khác từ người bị hỏi thì chỉ có thể trả lời bằng nói láo hay xác nhận dữ kiện sai (nếu biết) vì từ nói láo đối trị nói láo thì chẳng đi đến đâu mà chỉ thêm rắc rối. Trên chính trường Mỹ chúng ta thấy khi đảng A chơi bẩn bằng cách vu khống (nói láo) ứng cử viên đảng B thì đảng B cũng trả đũa tương tự. Trò ném bùn để bôi xấu đối thủ không phải là phương thức tranh cử hữu hiệu thay vì nói đến chính sách (chương trình sẽ làm khi đắc cử). Khởi đi chỉ vì một ứng cử viên có thành tích không tốt đẹp nên cố tình bôi xấu đối thủ để đánh lừa cử tri. Hàng ngũ người Việt chống cộng cũng có người cho rằng cộng sản chơi xấu thì phải đáp lễ y như vậy? Nói láo là khởi đầu đi vào con đường bá đạo. Đó là con đường cộng sản đã đi quá xa làm sao bạn đuổi kịp?
5. Nói láo vì nói nửa sự thật (xuyên tạc)
Họ biết mà giấu hay vì không biết mà nói — mà nói một, một góc cạnh, một phần câu chuyện, vấn đề — để phần còn lại họ thêu dệt theo ý họ hay những tin tức hoang đường vô lý. Qua sự khéo léo dàn dựng câu chuyện họ có thể thuyết phục người nghe đó là sự thật. Vì thật-hư lẫn lộn nên khó mà khám phá ra sự giả dối của họ. Đặc biệt là họ sẽ tùy địa phương để đưa ra những yếu tố thích hợp với cử tri lên hàng đầu và chỉ nói sơ qua (hay không nhắc đến) ý đồ của họ vào phần cuối khi lỗ tai của cử tri đã chứa đầy những gì họ muốn nghe và quên đi phần cuối. Hoặc là khi nói bậy bị dân phản đối quá thì cáo lỗi là dùng chữ sai. Đã làm chính trị mà còn ăn nói hồ đồ thì thiệt hại cho dân và như vậy không xứng đáng để lãnh đạo. Cũng như trường học dạy trẻ em về “giấc mơ” (American dream) nhưng không nói là cái nào tốt, cái nào xấu miễn là thành công, nổi tiếng và hậu quả như chúng ta thấy hiện nay.
6. Nói láo vì đã nói láo
Đây là trường hợp nặng nhất vì sự kiện đã xảy ra được công nhận bởi công chúng, tòa án, báo chí, được kiểm tra hơn một lần mà vẫn có người không chấp nhận, nói ngược lại (như Trump và các người ủng hộ). Vậy thì nói láo là một sự kiện không có, không hề xảy ra (thất cử, không có hồ sơ chứng minh, tòa xác nhận) mà vẫn nói là có (mà không chứng minh được) với hy vọng, nói dối cho người nghe quen tai thì sẽ là sự thật (như cộng sản thường áp dụng trong tuyên truyền) nhất là khi cộng sản cạo sửa lịch sử để nhét thành tích giả tạo trong quá khứ hầu chứng minh hiện tại khi sửa sai vẫn tiếp tục sai sửa. Trong khi tại các nước tư bản như Mỹ thì nói láo đã trở thành một sự gian lận công khai nhất là khi hiến pháp cho “tự do ngôn luận” bao gồm cả nói láo, ai tin ráng chịu hay biện minh kiểu đã có nhiều người nói láo trong Quốc Hội rồi nên có thêm một người nữa có sao đâu?
Dân Chủ, Nói Láo và Lời Thề (P2)
Trần Công Lân
Tháng 1 năm 2023 (Việt lịch 4902)