Bạn thân
Hình ảnh những người cảnh sát sử dụng vũ lực quá đáng để tạo ra tình trạng mạng người bị giết dưới tay của cảnh sát xảy ra rất thường xuyên trên khắp tiểu bang của nước Mỹ. Thông thường những vụ này thì nạn nhân là Mỹ đen và cảnh sát là Mỹ trắng.
Khi nạn nhân là Mỹ đen và thủ phạm dùng vũ lực quá đáng từ cảnh sát là Mỹ trắng thì người ngoài nhìn vào cho rằng đó là sự kỳ thị đối xử. Nhưng khi vụ anh Tyre Nichols bị 5 người cảnh sát Mỹ đen đánh dã man và anh bị chết sau ba ngày ở nhà thương thì vấn đề cần phải xét lại vượt lên trên màu da, sắc tộc.
Những hình ảnh được thâu lại trong sự kiện của Tyre Nichols cho thấy truyền thống bạo hành trong lực lượng cảnh sát có thật và sự bạo hành này không phải ở màu da, kỳ thị mà sự bạo hành này có thật bởi lực lượng cảnh sát không được huấn luyện ứng xử nhằm mục đích giảm căng thẳng thay vì gia tăng sự căng thẳng.
Khi sự kiện bạo hành của cảnh sát được ghi lại bằng hình ảnh thu hình thì vấn đề chỉ bàn thảo qua hành động của cảnh sát mà không bàn thảo qua hành động của nạn nhân có truyền thống bất tuân lệnh của cảnh sát. Các cơ quan truyền thông, các nhà chính trị hoàn toàn không nhìn vấn đề ở hai góc nhìn để tìm ra một giải pháp hữu hiệu hầu chấm dứt tình trạng bạo hành và bất tuân cứ tiếp tục xảy ra. Ngày nào truyền thống bất tuân lệnh của cảnh sát vẫn còn thì chuyện cảnh sát tiếp tục sử dụng truyền thống bạo hành sẽ tiếp tục xảy ra.
Làm nghề cảnh sát là một nghề nguy hiểm và dễ bị chửi là vô trách nhiệm. Hãy lấy một thí dụ để hiểu rõ một phần tại sao cảnh sát dùng vũ lực quá đáng.
Nếu cảnh sát quay đèn kêu một chiếc xe dừng lại vì lý do nào đó (tạm thời không bàn đến lý do chính đáng hay không chính đáng). Chiếc xe dừng lại và cảnh sát hỏi giấy tờ. Người lái xe đưa giấy tờ cho cảnh sát xem và sau khi dò xét với hệ thống dữ kiện thì cá nhân này đang bị truy nã về tội giết người.
Cùng lúc người cảnh sát biết cá nhân mình đang xét hỏi có lệnh truy nã thì cá nhân đó bỏ chạy, cảnh sát rượt đuổi bằng chân và sự chống lại của cá nhân đó bắt buộc cảnh sát dùng bạo lực để thực hiện chuyện truy nã. Kết quả cá nhân đó bị bắn chết. Hình ảnh được ghi lại và thân nhân của nạn nhân mướn luật sư để thưa kiện việc cảnh sát dùng bạo lực quá đáng.
Cũng cùng một sự kiện bên trên nhưng cảnh sát không dùng bạo lực và cá nhân đó chạy vào một căn nhà gần đó, dùng súng bắn chết người trong nhà. Nếu sự kiện này được ghi nhận từ giới truyền thông thì cảnh sát bị gán tội không xử dụng bạo lực để bắt người bị truy nã để một án mạng xảy ra không cần thiết.
Trong trường hợp này, dùng bạo lực hay không dùng bạo lực cảnh sát đều bị phê phán. Vậy thì lối ứng xử của cảnh sát như thế nào để làm vừa lòng người dân? Phải chăng cần phải nhìn ở một vế khác để tránh chuyện bạo lực xảy ra quá đáng là hình ảnh bất tuân lệnh của cảnh sát cần phải đưa vào để nhìn đúng sự thật của vấn đề?
Tương quan giữa những con người luôn luôn tạo ra tác động lẫn nhau. Tác động đó có thể là tốt và cũng có thể là xấu tùy theo lối ứng xử của hai cá nhân trong xã hội. Người cảnh sát có quyền xét hỏi người dân vì đó là trách nhiệm để giữ an ninh trật tự trong xã hội. Ngược lại người dân phải có trách nhiệm tuân theo lệnh của cảnh sát bởi cảnh sát sẽ không thực hiện được trách nhiệm của mình nếu người dân bất tuân lệnh của cảnh sát.
Hai bên phải hành xử trong tinh thần trách nhiệm thì sẽ giảm bớt chuyện cảnh sát dùng bạo lực quá đáng. Còn nếu một bên sử dụng truyền thống bất tuân thì cảnh sát có quyền dùng bạo lực để thực hiện trách nhiệm của mình. Luật pháp cho cảnh sát được dùng bạo lực miễn sao bạo lực đó cần thiết trong việc bảo vệ tính mạng của người cảnh sát lẫn thường dân. Khi cảnh sát được luật pháp bảo vệ và cho dùng bạo lực thì thường dân tiếp tục sử dụng truyền thống bất tuân thì chuyện chết người không cần thiết sẽ tiếp tục xảy ra.
Nói thế không có nghĩa là chúng ta chấp nhận hình ảnh bạo lực của 5 cảnh sát đối với anh Tyre Nichols ở Memphis hay George Floyd tại Minneapolis. Hai cá nhân này vẫn còn sống nếu họ lắng nghe lệnh của cảnh sát. Tiếc rằng truyền thống bất tuân đã đưa đến hình ảnh chết người mà phía cảnh sát đóng một vai trò không nhỏ trong cái chết của hai người này.
Để giải quyết truyền thống bạo hành và bất tuân thì cần phải có một cuộc thảo luận ở hai phía để tìm hiểu tại sao bạo hành và bất tuân tiếp tục xảy ra; và làm thế nào để hai bên có thể giảm thiểu những mạng người bị chết dưới bạo hành của lực lượng cảnh sát một cách không cần thiết. Không thể nào lên án bạo hành của cảnh sát mà không lên án truyền thống bất tuân của người dân. Nếu sự bất tuân vì ảnh hưởng của thuốc (drug), vì sợ hãi hoặc bệnh tâm thần thì lực lượng cảnh sát cũng cần phải tìm hỏi để có phản ứng đối phó nếu sự bất tuân vẫn tiếp tục xảy ra ở những người này.
Không có sự thảo luận rộng lớn thì sự kiện bạo hành của cảnh sát và bất tuân của người dân sẽ tiếp tục xảy ra ở tương lai.
Trần Thị Lan Anh
Tháng 1 năm 2023 (Việt lịch 4902)