TÂM THỨC CỦA TRÁCH NHIỆM HAI CHIỀU
Tự do vì nhân quyền có đạo lý, tự tin có đạo đức, nếu tới từ phương trình công bằng-sự thật-lịch sử tạo dựng ra phương trình của tự do là ý thức-ý nghĩa-ý muốn, thì tự do không hề vô trật tự, không hề bừa bãi trong ngôn ngữ, không hề hỗn loạn trong hành động. Tự do vì nhân quyền có nhận thức rất minh bạch, vì nó có tâm thức của trách nhiệm hai chiều: có hàng dọc có đạo lý, luân lý làm nền đạo đức cho xã hội, và có hàng ngang vừa có ta, vừa có tha nhân sống chung cùng cơ chế dựa trên định chế có công lý biết trừ bạo quyền, biết diệt bất công, biết loại tham nhũng, từ đó chủ thể của tự do sẽ rất chuẩn mực để trả lời ba câu hỏi: Tự do vì nhân quyền biết tự hỏi: tôi là ai? Trước trách nhiệm gì? Trước hành động gì? Biết đánh giá: cái này tốt hơn cái kia! cái này cao hơn cái kia! Hiểu phương trình dấn thân-trách nhiệm-hành động bằng nhân cách biết tự tôn trọng mình bằng nhân phẩm biết tự bảo vệ mình.
DÒNG CHẢY CỦA NHÂN TÍNH
Tự do vì nhân quyền có mặt trong nhân sinh trường kỳ trong một xã hội có nhân quyền và dân chủ, để đi ngược lại các sinh hoạt chính trị luôn là đoản kỳ trong nhiệm kỳ. Tự do có mặt trong nhân sinh trường kỳ trong một xã hội không có nhân quyền và không có dân chủ, để đi ngược lại các ý định của bạo quyền, ý muốn của độc tài, ý đồ của tham nhũng.Tự do sống trong di động để chủ động, chống lại bị động vì thụ động của cúi đầu, khoanh tay, quỳ gối trong khuất phục, trong tủi nhục, trong cam chịu; vì tự do trước hết là tự do đi lại; đi lại để được sống trong dòng chảy của nhân tính, trong trào lưu của nhân phẩm, trong phong trào của nhân đạo.
TỰ DO LỘT MẶT NẠ ĐỘC TÀI
Tự do vì nhân quyền biết vượt khó khăn trong cuộc sống như vượt thắng chính mình, từ đó tự tin của tư duy làm sáng ra ba quá trình của tự do là phải trực diện để đấu tranh vì tự do. Tự do cần tự tin để đấu tranh, nhưng tự do cũng giúp tự tin phải tự giải phóng mình trước khi hành động vì tha nhân, vì đồng loại. Tự do đưa hiểu biết lịch sử vào tận điều kiện làm người hiện nay để trả lời câu hỏi là: ta đang có hay ta không có tự do? Tự do lột mặt nạ độc tài để thấy rõ bản chất toàn trị của bạo quyền luôn muốn có độc quyền sinh sát trên tự do, bằng độc trị rất vô nhân vì rất vô lý. Tự do vì nhân quyền tạo nên một quá trình chuyển biến não bộ tiên tiến, chuyển hóa não trạng cấp tiến, thay đời đổi kiếp bằng cách vật sụp bạo quyền độc đảng toàn trị là đây!
TỪ Ý THỨC TỰ DO TỚI HÀNH ĐỘNG TỰ DO
Tự do vì nhân quyền đi từ không đến có, khi con người tiếp nhận một chân lý bình đẳng qua quan niệm về bình đẳng với mọi người, để có công bằng trong xã hội, để yêu cầu công lý dùng pháp lý để bảo vệ quyền bình đẳng bằng pháp luật vừa công minh, vừa liêm chính. Tự do trực diện đấu tranh với mọi bạo quyền, mọi tà quyền, mọi cường quyền bằng chính liêm sỉ của mình, đây là định nghĩa nguồn của nhân cách. Đó là các đoạn đường của nó từ ý thức tự do tới hành động tự do, từ ý nghĩa của tự do tới kết quả đấu tranh vì tự do. Trong cuộc sống hằng ngày, tự do vì nhân quyền là sự hình thành một ý thức chống lại cuộc sống bị vô nghĩa hóa bởi bạo quyền với tự do đi tìm ý nghĩa cuộc sống bị khủng hoảng hóa bởi bất công, đồng hành cùng tự do bảo vệ niềm tin của nhân phẩm bị suy đồi hóa bởi tham nhũng.
CÔNG BẰNG PHẢI VỪA LÀ ĐẠO ĐỨC, VỪA LÀ ĐỊNH CHẾ
Tự do vì nhân quyền có đạo lý, tự tin có đạo đức, tôn trọng chọn lựa của cá nhân, của tập thể, của cộng đồng, của dân tộc, nếu chọn lựa đó có đạo lý của hay, đẹp, tốt, lành, có luân lý của trách nhiệm, và bổn phận trong hiện tại và trước tương lai, như vậy tự do luôn mang ba quá trình chuyển hóa não bộ để chuyển biến não trạng trước tương lai với tự do yêu cầu công bằng phải vừa là đạo đức, vừa là định chế. Tự do vì nhân quyền biết nói đầy đủ sự thật để tìm cách giải quyết các bất công, vì tự do vì nhân quyền là tự chọn lựa lịch sử cho chính mình trước áp lực của bạo quyền.
CHỮ TÂM, CHỮ NHÂN
Những đồng bào buôn thúng bán bưng là ai? Là những đồng bào “thức khuya dậy sớm”, là những người “đội nắng dầm mưa”, là những đồng loại “một nắng hai sương”, vậy mà vẫn “đầu tắt mặt tối”. Chính những đồng bào này đang là dân lành, nhưng bất cứ lúc nào cũng có thể trở thành dân đen, và thảm họa là một sớm một chiều, bị phá nhà cướp đất, và trở thành dân oan, trong “màn trời chiếu đất”, trong “đầu đường xó chợ”. Còn bọn quan tham mới là ký sinh trùng, bọn lãnh đạo độc tài mới là ký sinh vật, bọn cầm quyền độc trị mới là ký sinh thể, chúng “ăn trên ngồi trốc”, với nhân diện điếm đàng của Mã Giám Sinh: “mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao”, với nhân dạng điếm chủ của Tú Bà: “đưa người cửa trước, đón người cửa sau”, với nhân cách điếm hèn của Sở Khanh: “nói lời rồi lại nuốt lời như chơi”. Chúng là bọn ký sinh trùng âm binh trong âm giới địa đạo ma bùn của chúng, chúng tham quyền để tham nhũng, tham ô để tham tiền, và khi bị ra tòa để nhận tội thì chúng mới lộ bản chất ký sinh trùng của chúng. Từ tướng trong quân đội tới tướng công an, từ bộ trưởng này tới ủy viên Trung ương kia, lạy van đảng trưởng của chúng là hãy tha tội cho chúng. Loại ký sinh này không biết tự trọng, vì không có được giáo dục với chữ tâm, không hề được giáo dưỡng về chữ nhân.

ĐỒNG BẠO, ĐỒNG TÀ, ĐỒNG MA
Đồng bào, như một sự thật có sâu trong tâm tưởng làm nền cho tâm trí Việt biết xuất lực về phía đồng sinh, nơi có đất nước trọn vẹn, nơi có dân tộc độc lập, nơi có văn hóa làm nên nhân văn Việt, có văn minh làm nên nhân trí Việt, có văn hiến làm nên nhân đạo Việt. Nhân Việt này được tôi luyện từ đồng bào tới đồng hương, từ đồng hội tới đồng thuyền… Nhân Việt này của người Việt hiện nay rất ngỡ ngàng trước bạo quyền độc đảng phản dân hại nước, trước tà quyền tham nhũng buôn dân bán nước, trước ma quyền tham tiền buôn tông bán tổ. Chúng lẩn khuất trong liên minh âm binh của chúng để vơ vét tiền bạc của đồng bào, bòn rút tài nguyên của đất nước. Chúng lại vênh mặt trước đồng bào khi chúng khoe biệt dinh, biệt phủ của chúng với thẻ xanh, quốc tịch ngoại, sẵn sàng cao bay xa chạy khi đồng bào bị ngoại xâm tha hóa để đồng hóa. Bọn này không phải là đồng bào của chúng ta, chúng chỉ đồng bạo, đồng tà, đồng ma với nhau để đồng bẩn trong trộm, cắp, cướp, giật… Vì chúng đã đồng liệt, đồng bại ngay trong nhân cách Việt của chúng!
GỐC CỘNG HÒA VÀ NỀN DÂN CHỦ
Khi mong muốn đa nguyên thì mọi người thường nghĩ ngay tới đa đảng, nhưng đa đảng trong hỗn loạn định chế, trong bất an xã hội, thì đa đảng không triệu tập được sung lực của đa nguyên là tổng hợp được: đa tài, đa trí, đa dũng, đa năng, đa hiệu… Và khi xem xét lại các định chế tồn tại được với thời gian trong đa nguyên với kinh nghiệm của các quốc gia có văn minh dân chủ, có văn hiến nhân quyền, thì kinh nghiệm đa đảng chỉ là sự vận hành cụ thể của một đa nguyên bảo đảm được nhân bản (căn bản của nhân lý, nhân tri, nhân tính), luôn được bảo trì từ đạo lý tới luật pháp. Tại đây, đa nguyên nhân bản có gốc của cộng hòa (tự do, công bằng, bác ái) và nền của dân chủ (đa nguyên, bình đẳng, nhân quyền).
THỊ TRƯỜNG ĐE DỌA DÂN CHỦ
Không gian của thế kỷ XXI này, thì ta sẽ nhận ra uy quyền của thị trường, vì lợi nhuận, vì quyền lợi, có thể đe dọa dân chủ, lũng đoạn nhân quyền. Và thị trường có thể ở “thế thượng phong” khi thị trường được “hà hơi tiếp sức” bởi tự do cá nhân, với động cơ ích kỷ để biến quyền lợi thành tư lợi. Từ đây, các chủ thể đấu tranh vì dân chủ và nhân quyền phải luôn tỉnh táo để sáng suốt trong lý luận là hai mệnh đề văn minh nhất của nhân loại hiện nay là cộng hòa (tự do, công bằng, bác ái) và dân chủ (đa nguyên, đa đảng, nhân quyền) luôn mong manh, luôn bị đe dọa, như nhân phẩm luôn bị truy hiếp bởi bạo quyền, tà quyền, ma quyền, cực quyền, cuồng quyền.
TÀ QUYỀN THÌ ĂN NẰM VỚI XÃ HỘI ĐEN
Xã hội đen, sinh sôi nẩy nở với bạo quyền độc đảng toàn trị, đã ăn cướp chia phần với một hệ thống công an trị, cùng lúc cặp kè với tà quyền tham nhũng trị, nơi mà bọn tham quan vì tham quyền và tham lam đã dựa vào côn đồ, du đảng để trộm, cắp, cướp, giựt đất đai, của cải của dân lành. Xã hội đen là loại ký sinh dựa trên bạo lực, nơi mà côn đồ, du đảng chỉ biết luật rừng của bạo động, chọn bạo hành làm phản xạ, dùng bạo lực để phản hồi. Nhưng đám âm binh này được nuôi dưỡng và giáo dưỡng trong một hệ thống bạo quyền độc đảng toàn trị, mà các lãnh đạo của ĐCSVN vừa làm «ô dù», lại vừa «chống lưng» cho xã hội đen. Mà ngay trong bản chất các lãnh đạo của ĐCSVN cũng chỉ là những thành phần bạo-quyết-trong-vô-tri, chỉ biết phản xạ bằng hệ bạo (bạo quyền, bạo lực, bạo động, bạo hành). Khi bọn cầm quyền có phản xạ bạo lực, lại ăn nằm với xã hội đen là bọn có phản ứng bằng bạo hành, thì xã hội dân sự phải lập cho bằng được liên hiệp giữa luật pháp, đạo lý, giáo dục cùng song hành với văn minh của dân chủ và văn hiến của nhân quyền. Và không quên công pháp quốc tế với các kinh nghiệm của các quốc gia tiên tiến đã trị được tham nhũng và xã hội đen bằng kiến thức rộng, tri thức sâu, nhận thức rộng của rất nhiều chuyên ngành trong khoa học xã hội và nhân văn.
MUA BẰNG BÁN CẤP- MUA QUYỀN BÁN CHỨC
một thực tế xã hội của Việt Nam hiện nay bị điếm nhục hóa bởi bạo quyền độc đảng toàn trị đã trở thành tà quyền tham nhũng công an trị, thì học giả-thi giả-điểm giả-bằng giả đã biến tri thức thật thành thiểu số trước trí thức giả, và chính loại trí thức giả này sẽ tạo ra kiến thức giả-tri thức giả-ý thức giả-nhận thức giả. Rồi bọn trí thức giả này sẽ đi tìm đặc quyền, đặc lợi, đặc ân của ĐCSVN từ bổng lộc tới tư lợi được ban phát và rơi rớt chung quanh ĐCSVN. Chúng quen thói mua quyền bán chức được tổ chức bởi hệ thống tà quyền độc đảng toàn trị, qua quá trình học vấn giả của mua bằng bán cấp tới mọi lứa tuổi trong xã hội, nơi mà tham nhũng để trục lợi là phản ứng tự nhiên đã biến thành phản xạ của toàn xã hội.

Giải Luận: Xã Hội (P4)
Lê Hữu Khóa
Giáo sư Đại học* Giám đốc Ban Cao học châu Á * Giám đốc biên tập Anthropol-Asie * Chủ tịch nhóm Nghiên cứu nhập cư Đông Nam Á * Cố vấn Chương trình chống kỳ thị của UNESCO – Liên Hiệp Quốc * Cố vấn Trung tâm quốc tế giáo khoa Paris * Cố vấn thẩm định giáo dục và nghiên cứu đại học Bourgone-Franche-Comté * Biên tập viên tập chí Hommes&Migrations * Thành viên Hội đồng khoa học bảo tàng lịch sử nhập cư * Hội viên danh dự nhóm Thuyết khác biệt, Học viện nghiên cứu thế giới. Các công trình nghiên cứu Việt Nam học của Lê Hữu Khóa có thể tham khảo qua facebook VÙNG KHẢ LUẬN (trang thầy Khóa).