Chủ thể của dân chủ trực tiếp
Nhân lý đẹp trong dân chủ tốt còn là định vị của hiện tại đang nhìn thẳng về tương lai để thấy được các chân trời đẹp và các viễn ảnh tốt cho nhân trí và nhân sinh, cho nhân bản và nhân phẩm, để ngày mai phải khác hơn vì đẹp hơn, tốt hơn hôm nay; nó chống lại ngưng đọng của độc tôn vì độc quyền, nó ngược lại cái ao tù của độc tài vì độc đảng. Dân chủ tìm nhiều chân trời để được chọn lựa, nó không để hệ độc (độc đảng, độc tài, độc tôn, độc trị) làm nên nhiều độc hại là chỉ nhìn về một hướng để chỉ thấy một chiều.
Sung lực của dân chủ còn là nơi mà cá nhân có cá tính làm nên cá thể qua sáng kiến, để xây dựng nên chủ thể qua sáng tạo; và chủ thể dân chủ sáng tạo này khi làm ra vốn liếng mới, sản phẩm mới, truyền thông mới, mạng xã hội mới… tức là ra tiền của mới, năng suất mới, tiềm năng mới, đạo lý mới… cho xã hội và nhân loại, thì chủ thể dân chủ sáng tạo này có thế (vì có lực và có vị) làm thay đổi không những cơ chế mà cả luật pháp, không những định chế mà cả chính quyền. Đây là bản lai diện mục của chủ thể của dân chủ trực tiếp.
Chủ thể của dân chủ trực tiếp có nhân lý trực quan trong dân chủ trực diện là nơi mà người dân không còn chịu cảnh cúi đầu-còng tay-siết cổ vào các đồn công an để bị tra tấn, giết chóc như hiện nay tại Việt Nam, mà họ có thể cầm trên tay phải hiến pháp như công pháp để bảo vệ họ, và cầm trên tay cái điện thoại di động thông minh biết thu âm, nhận ảnh để các sự kiện phải là sự cố, để các dữ kiện phải là chứng từ giúp luật pháp bảo vệ quyền công dân của họ. Luật an ninh mạng của tà quyền độc đảng toàn trị chính là loài quái thai trước hai hiện thể của thế giới văn minh hiện nay: chủ thể dân chủ sáng tạo và chủ thể truyền thông toàn cầu. Nơi mà sự thật từ tin tức tới truyền thông được trực tiếp mô tả, phân tích, giải thích trên nền tảng của chân lý và lẽ phải được đạo lý và pháp lý bảo vệ.
Chủ thể của dân chủ trực tiếp biết cổ vũ cho một nhân lý sáng suốt trong dân chủ tỉnh táo là hành trình của nhân loại đi tìm sự bình an trong công bằng giữa cái bất an trong bất công đã có sẵn trong nhân loại từ bao đời nay, nên chính dân chủ cũng bất an vì các trăn trở chưa (và đang) hoàn thiện của nó; nó càng đau đáu hơn khi trong một xã hội, một dân tộc, một nhân loại luôn có các thành phần trộm, cắp, cướp, giật quyền lợi của tha nhân để trục lợi cho riêng mình. Chủ thể của dân chủ trực tiếp đi về hướng ánh sáng mới cho nhân lý trong đạo lý, đi về hướng mặt trời cho nhân trí trong công lý cho mọi người, cho mỗi người. Chủ thể của dân chủ trực tiếp luôn đi trên lưng, trên vai, trên đầu những cái vô liêm sỉ tới từ bất tín với tổ tiên, bất trung với dân tộc, bất tài của ĐCSVN trước triển vọng phát triển đất nước, tiến bộ xã hội, văn minh dân tộc.
Khi nhận định về các điều kiện bình đẳng để có công bằng tự trên xuống dưới, từ khi ra đời tới khi trưởng thành, Tocqueville lấy cá thể giờ là công dân trong thể chế dân chủ để làm gốc rễ cho tri thức dân chủ, và sau hai thế kỷ con người đã có những bước tiến rõ rệt về tổ chức các nguyên tắc công bằng ngày càng phong phú. Sau các cuộc cách mạng về khoa học, kỹ thuật, thông tin, truyền thông, văn hoá, giờ đây là mạng xã hội qua internet nơi mà tin tức, dữ kiện, chứng từ xuất hiện để phản biện, công dân trong phản luận dân chủ, từ đó vai trò đấu tranh dân chủ vì công bằng và tự do luôn được thay đổi theo hướng đi lên; mà các chuyên gia về các thể chế dân chủ gọi tên nó là sự khủng hoảng tăng trưởng. Tại đây xuất hiện hai dữ kiện mới của dân chủ:
• Xã hội dân sự đối diện để đối chất với chính quyền dân chủ do dân bầu ra, tức là bầu rồi, thắng cử rồi nhưng vẫn phải chịu hệ kiểm (kiểm soát, kiểm tra, kiểm toán…) trong mọi công trình, trong mọi chính sách, trong mọi phương án từ hiện tại tới tương lai.
• Dân chủ của những bản sắc trực diện để trực tiếp đòi hỏi quyền bảo vệ bản sắc trong bối cảnh toàn cầu hoá, nơi mà bản sắc của thiểu số luôn bị đe doạ bởi các áp lực kinh tế, thương mại, văn hoá, khoa học, kỹ thuật của các cường quốc.
Sự khủng hoảng tăng trưởng là sự khủng hoảng để trưởng thành, để vững mạnh trong phát triển và vững vàng trong các thử thách khi đối diện với các lực lượng quá khích hoặc cực đoan luôn muốn phá hoại sinh hoạt dân chủ để đưa độc tài vào xoá dân chủ, lấy độc trị để diệt nhân quyền, đưa độc đảng vào triệt tự do. Dân chủ luôn có các địch thủ muốn thủ tiêu nó, luôn có các đối phương muốn xoá bỏ nó, để áp đặt độc tài mà mục đích là chỉ phục vụ cho một người, một đảng, mà quên tiền đồ của tổ tiên, quên quyền lợi của dân tộc, tại đây một thể chế dân chủ muốn sống còn nó phải tự hiện đại hóa nó qua hai phương hướng sau:
• Dân chủ phải luôn đào sâu nội chất đạo lý công bằng-tự do-bác ái của nó, là phục vụ mọi người, tuân thủ đa số mà không quên thiểu số, đạo lý của nó không được bỏ sót ai, không được phân biệt đối xử với bất cứ ai, không được kỳ thị với bất cứ đoàn thể, sắc tộc, tầng lớp xã hội nào.
• Dân chủ phải luôn mở cửa để tiếp nhận mọi tiến bộ của nhân loại từ khoa học tới kỹ thuật, từ thông tin tới truyền thông, từ hợp tác quốc tế tới toàn cầu hoá… tất cả dựa trên nhân quyền để củng cố nhân đạo, tăng cường nhân từ, bảo vệ nhân phẩm.
Chính nội lực dân chủ này làm nên sung lực dân chủ trong hành động của mỗi của chủ thể của dân chủ trực tiếp.
Chủ thể dân chủ của đối thoại
Thể chế dân chủ tạo nên chế độ dân chủ để bảo trì xã hội dân chủ, không phải là một thể chế thuần giống hay thuần chủng, vì nó vượt trên phạm trù thuần hoá để thống trị, chính nghĩa của dân chủ luôn tìm tới sự hợp nhất dựa trên:
• Lưỡng nguyên có đối kháng để phát triển xã hội, để bảo vệ tự do cho công dân, cụ thể là có ít nhất hai đảng, hoặc hai tập thể tạo ra hai cực đối kháng nhau, qua các dự án phát triển đất nước, qua các lộ trình phát huy sức mạnh của một dân tộc. Hai đảng này trực diện để đối diện thường xuyên bằng sức đối kháng của họ, nơi mà họ phải tích cực để tiến bộ qua các chương trình ứng cử, sẽ trở thành quốc sách khi họ thắng cử để nắm chính quyền. Lưỡng nguyên chấp nhận đối kháng mang bản chất của tự do cạnh tranh trên chính trường rất sòng phẳng, nơi luật rừng mạnh được yếu thua được thế bằng luật đúng của đa số thắng thiểu số qua tranh cử.
• Đa nguyên dựa đa tài, nơi mà đa nguyên dựa trên đa đảng, vì có sung lực tạo ra đa tài trong quản lý, đa năng trong sản xuất, đa trí trong cơ chế, đa hiệu trong kinh tế… Đa nguyên chọn đa dạng để chống độc tài, chọn đa chiều để loại độc trị, chọn đa đảng để khử độc đảng. Chính hệ đa này sẽ mở ra nhiều cửa, đưa tới nhiều chân trời làm mới tự do, làm rộng công bằng, làm giàu bác ái. Cũng chính đa nguyên tạo ra nhiều nhận định trong lập pháp, tạo ra nhiều phân tích trong tư pháp, tạo tiền đề cho nhiều phương án trong hành pháp.
Chủ thể dân chủ của đối thoại tạo đa nguyên để chế tác ra sung lực của dân chủ, vì nhờ có đa tài nên chống lại được với thảm hoạ quá nhiều bất tài hiện nay trong lãnh đạo của ĐSCVN, đa nguyên dùng đa trí để gạt luôn quá nhiều bất lực, và cũng chính đa nguyên dụng đa hiệu để trừ mọi hậu quả của độc đoán tới từ độc đảng, độc tôn, độc trị, độc quyền. Đa nguyên nói thẳng với sung lực: vắng mợ chợ vẫn đông! Không có lãnh tụ nào, không có đảng phái nào là tối cần, chính họ tự nghĩ là: không có họ thì nhân loại phải gục! Dân tộc phải chết! Trong sinh họa chính trị là không ai là tối cần cả trong một thể chế thật sự dân chủ. Một thể chế thật sự dân chủ cần dân tộc vì cần mọi công dân, cần đất nước vì cần mọi nguyên khí, cần giống nòi vì cần mọi tiềm năng. Sung lực dân chủ là hợp nhất trong đa nguyên, nó không tính chuyện đơn lẻ để xé lẻ, để xài lẻ.
Chủ thể dân chủ của đối thoại phải thấy để thấu quá trình hợp nhất qua lưỡng nguyên thì hai đảng có thể thay nhau mà lãnh đạo, mà nắm chính quyền qua tranh cử, có lúc cùng nhau tổ chức một chính phủ, các quốc gia Âu Châu có nhiều kinh nghiệm về hệ chia quyền này, nước Đức là quốc gia có nhiều kinh nghiệm phong phú về quá trình này. Có quá trình hợp nhất qua đa nguyên, nhiều đảng phái, nhiều tập hợp chính trị có thể nắm chính quyền, tổ chức chính phủ cũng qua đầu phiếu, tạo ra một sung lực dân chủ đó là sự thông minh hỗ tương đảng này bổ khuyết cho đảng kia, tập thể này hữu ích cho tập thể kia, hiện nay nước Pháp đang sống kinh nghiệm này để vượt qua lưỡng nguyên (phái tả, phái hữu) với thói quen của các phản xạ kình chống nhau qua biên giới tả-hữu.
Chủ thể dân chủ của đối thoại phải nhận định rõ là sự thông minh hỗ tương, tận dụng đa tài, đa năng, đa trí, đa hiệu tạo ra một sinh hoạt văn minh trong chính trường, cho phép ra đời sự thông minh tôn trọng lẫn nhau. Đó là văn minh qua hỗ tương, qua tôn trọng lẫn nhau, nên loại thông minh này tránh được các cuộc thảm sát của ĐSCVN đã làm, đã truy diệt các đảng đối lập, từ các đảng phái quốc gia tới các đảng thuộc phong trào đệ tứ cộng sản trong những năm 1940-1960. Và cho đến giờ này với độc đảng, ĐCSVN vẫn tiếp tục truy diệt mọi chồi non dân chủ, mọi mầm móng đa nguyên. Đây là thảm hoạ cho Việt tộc mà thủ phạm chính là ĐCSVN đang ám sát mọi thông minh có trong giống nòi Việt, họ diệt đa tài để giữ độc đảng, đây là một trọng tội của ĐCSVN trong lịch sử cận đại và hiện đại của Việt Nam.
Chủ thể dân chủ của đối thoại biết tạo những sung lực dân chủ có tầm vóc chính trị, có bản lĩnh định chế, có gân cốt nhân lý được thấy rõ qua ba thực thể pháp lý sau đây của mọi chế độ thực sự có dân chủ:
• Phân ranh giữa chính trị và luật pháp, trong đó chính trị được nắm chính quyền, được lập chính phủ, nhưng chính trị qua chính giới và chính khách cùng với đảng phái của họ không được đứng trên, đứng ngoài, đứng xa pháp luật, mà họ phải ở trong khung pháp luật như mọi công dân, và nếu cần phải chịu bị xử như mọi công dân.
• Hợp nhất giữa chính quyền và quốc gia, trong đó chính quyền đại diện cho quốc gia, từ chính trị tới ngoại giao, từ xã hội tới văn hoá, từ an ninh tới quốc phòng… cùng lúc phải bảo vệ một cách tuyệt đối không những quyền lợi của quốc gia, nhất là sự sinh tồn của dân tộc đã bầu ra chính quyền đó.
• Ưu tiên nhân quyền trong đó dân chủ tận dụng mọi quyền hạn của mình để bảo vệ tự do, công bằng, bác ái vì nhân quyền, với nội dung ngày càng cao về nhân phẩm, nhân đạo; ngày càng rộng về nhân bản, nhân văn; ngày càng sâu về nhân từ, nhân nghĩa, ngày càng xa về nhân tri, nhân trí.
Không có ba sung lực: phân ranh giữa chính trị và luật pháp, hợp nhất giữa chính quyền và quốc gia, ưu tiên nhân quyền thì không có thể chế dân chủ nào bền vững. Chính dân chủ đã dùng tất cả sung lực này của mình để tổ chức ra một không gian chính trị dân chủ, trong đó mê tín, dị đoan, thần linh, kể cả thượng đế không còn có mặt trong sân chơi-trò chơi-luật chơi này. Và bản thân sân chơi-trò chơi-luật chơi này phải luôn được hiện đại hoá từ xã hội tới pháp luật, từ văn hoá tới giáo dục, để mở rộng tự do cho công dân, để thăng hoa nhân quyền; từ đây xuất hiện phạm trù: tự do dân chủ cao hơn tự do của cá nhân, và nó luôn tìm cách đi xa hơn tự do của tập thể, của cộng đồng để tới những giá trị phổ quát của nó được xã hội tiến bộ và thế giới văn minh bảo vệ.
Chủ thể dân chủ của đối thoại chủ động để vận động tự do dân chủ cụ thể là tận dụng ba tự do: tự do đầu phiếu, tự do ứng cử, tự do tranh cử để thay đổi các tự do đã cố hữu như thành lũy trong sinh hoạt văn hoá và xã hội. Cụ thể là khi con người muốn có tự do hôn nhân, thì phải ra luật để bảo đảm quyền hủy hôn nhân, tức là lập ra một quyền mới là được ly hôn, được quyền ly dị. Vì hôn nhân là một thực thể của tự do, thì ly hôn cũng phải là một thực thể ngược lại để cùng song hành với hôn nhân để bảo vệ tự do của mỗi cá nhân, khi thỏa hiệp hôn nhân không còn được một trong hai người hoặc cả hai không đồng ý với thỏa hiệp hôn nhân này nữa. Xa hơn: giữa hôn nhân và ly hôn, còn có người muốn sống chung mà không qua đám cưới, muốn sống thử mà không màng gì tới hôn nhân, thì đây cũng là một tự do mà một xã hội văn minh phải công nhận. Xa hơn nữa, xã hội dân chủ chấp nhận hôn nhân giữa các cá nhân đồng tính, và công nhận quyền có con của các cặp hôn nhân này qua luật pháp.

Chủ Thể Dân Chủ (P5)
Lê Hữu Khóa
Giáo sư Đại học* Giám đốc Ban Cao học châu Á * Giám đốc biên tập Anthropol-Asie * Chủ tịch nhóm Nghiên cứu Nhập cư Đông Nam Á * Cố vấn Chương trình chống Kỳ thị của UNESCO – Liên Hiệp Quốc * Cố vấn Trung tâm quốc tế giáo khoa Paris * Cố vấn thẩm định giáo dục và nghiên cứu đại học Bourgone-Franche-Comté * Biên tập viên tập chí Hommes&Migrations * Thành viên Hội đồng khoa học bảo tàng lịch sử nhập cư * Hội viên danh dự nhóm Thuyết khác biệt, Học viện nghiên cứu thế giới. Các công trình nghiên cứu việt nam học của Lê Hữu Khóa có thể tham khảo qua facebook VÙNG KHẢ LUẬN (trang thầy Khóa).