Trồng cây, làm vườn là cả một nghệ thuật. Mà đã là nghệ thuật thì đâu phải ai cũng làm được. Khi đến nhà ai đấy, chúng ta thấy chung quanh những luống khoai xanh, những cây cà cao đến cả ngực với nhiều trái cà chín đỏ và xanh, những cây đậu bắp, những giàn mướp, những rau thơm trồng chung quanh nhà. Đâu phải ai cũng làm được điều đó. Nhiều người nói rằng không có tay trồng trọt gì hết. Cũng đúng một phần nào đó bởi trồng trọt cũng như tất cả ngành nghề khác, phải có duyên, có tâm để chăm sóc với những cây mình trồng thì nó mới lớn, mới tốt.

Trong các loại cây thì cây cà thường hay bị sâu. Những con sâu rọm to thật to, bám dưới lá cà ăn từng lá một. Nếu không tìm những con sâu đó thì vài ngày sau, cây cà trụi lũi lá chứ không phải chơi. Người biết trồng cây thường hay để ý đến lá cà để phát hiện là có sâu. Và khi biết lá bị sâu ăn thì phải tìm những con sâu đó để diệt, nếu không muốn dùng thuốc hóa học. Dĩ nhiên đây là chuyện bắt lá tìm sâu thuộc dạng làm vườn ở nhà chứ không phải dạng mang tính cách công nghệ.

Tại sao phải tìm sâu? Bởi những con sâu rất khôn ngoan biến thân mình cùng một màu xanh của lá hầu tránh những con vật khác giết hại mình. Cho nên muốn tìm sâu thì không còn cách nào khác hơn là quan sát, nếu cần phải vạch lá để tìm những con sâu trên. Chỉ khi nào diệt được những con sâu to và xanh như thế thì cây cà mới được lớn mạnh để tạo ra trái.

Đấy là nói chuyện trồng trọt. Thế chúng ta có thể áp dụng bài học này trong sinh hoạt của cộng đồng Việt tại hải ngoại? Câu trả lời là có thể lắm nhưng sẽ gặp hai trở lực rất là lớn.

Muốn có một cộng đồng Việt lớn mạnh, cần phải tìm ra những con sâu đang phá hoại cộng đồng để loại bỏ họ ra khỏi sinh hoạt của cộng đồng. Những người này giống như những con sâu bám lá cà, họ được bao bọc bên ngoài là cựu quân nhân, là thành phần khoa bảng, là những người chống cộng, là những người phục vụ cộng đồng. Những con người này đa số là tốt nhưng có một số ít như những con sâu rọm làm cộng đồng yếu đi. Cho nên là một người có trách nhiệm trong cộng đồng, mỗi cá nhân Việt phải chỉ mặt điểm tên những con sâu trong cộng đồng để mọi người nhìn thấy rõ hầu có phản ứng loại bỏ những con sâu trong sinh hoạt cộng đồng.

Sự khác biệt giữa con sâu rọm màu xanh với con sâu trong cộng đồng là những con sâu trong cộng đồng chính là những người không có nhân phẩm, nhân cách. Tuy nhiên bắt những con sâu này không phải dễ bởi có hai nguyên do chính.

Thiếu người cho nên ai có lòng thì cùng nhau hợp tác

Một sự bao che của những người sinh hoạt trong cộng đồng và cho dù họ thấy cá nhân này thiếu nhân phẩm, nhân cách nhưng họ cho rằng vì thiếu người, cần phải giữ họ lại để làm việc. Hãy lấy thí dụ thực tế chứng minh chuyện này. Tại Dallas, mấy năm về trước, một ông A làm trong ngành cảnh sát, lập trang mạng tố cáo một vị sư ở thành phố Irving về tội sách nhiễu tình dục trẻ em dưới 18 tuổi và vị này, dù làm trong ngành cảnh sát, đã ngậm bồ hòn trong 20 năm qua.

Khi chuyện này xảy ra trong cộng đồng thì cái cộng đồng Việt chia ra làm hai phe. Phe ủng hộ cái ông A tố cáo vị sư và phe ủng hộ vị sư. Không ai đặt những câu hỏi để tìm hiểu rõ sự thật của vấn đề. Những câu hỏi sau đây hoàn toàn không được đặt ra.

Tại sao chuyện này xảy ra mà ông A, làm trong ngành cảnh sát không tố cáo mà lại bao che cho vị sư cho đến 20 năm sau mới tố cáo chuyện này? Phải chăng chuyện này không có thật mà là sự dựng chuyện chỉ bởi vì ông A này bị vị sư đá ra khỏi chùa, không cho làm lãnh đạo nhóm sinh hoạt Phật tử trong chùa nay ăn miếng trả miếng? Dù ở trường hợp nào (có hay không sách nhiễu trẻ dưới 18 của vị sư) cái ông A này mang tội nhiều hơn vị sư bởi ông ta làm trong ngành cảnh sát mà che giấu chuyện phi phạm luật này (nếu chuyện có thật) và nếu chuyện không có thật thì một người làm trong ngành cảnh sát dựng chuyện giả thì ai sẽ tin những người cảnh sát nữa?

Điều buồn cười là ông A này, làm cho một đài phát thanh tiếng Việt, cứ mỗi tuần lên trên đài để dạy đời người khác. Những người chủ đài phát thanh này, tiếp tục dùng ông ta dù rằng chuyện này xảy ra ai cũng biết. Phải chăng cộng đồng Việt không đặt nặng Nhân Phẩm, Nhân Cách của con người là quan trọng mà chỉ nhìn vào “tấm lòng phục vụ cộng đồng”? Nếu sự phục vụ đó vì lợi ích của cá nhân thì đúng là treo đầu heo bán thịt chó. Miệng nói rằng phục vụ cho cộng đồng nhưng thực tế là phục vụ cho quyền lợi của bản thân được che đậy với cái tinh thần tự nguyện, thiện nguyện. Nghe nói ông A này hiện đang làm Council cho thành phố nào đó ở gần Dallas.

Tin tưởng mà không đặt những câu hỏi cần thiết

Một trở ngại thứ hai để trong cộng đồng có những con sâu như ông A nói bên trên là sự tin tưởng ở vào quá khứ, địa vị của cá nhân đó. Cũng thí dụ bên trên, tại sao nhiều người khác ủng hộ vị sư và chống lại ông A nếu chuyện sách nhiễu tình dục với trẻ em dưới 18 tuổi là có thật? Đơn giản là những người có vị trí được nhiều người kính trọng như là những vị tu hành, những vị khoa bảng, những tù nhân lương tâm đã từng bị đi tù cộng sản; chính cái quá khứ này làm lá chắn để những cá nhân này làm những điều bậy mà vẫn được người ủng hộ bởi đơn giản không ai nghĩ họ làm những điều đi ngược lại quá khứ đấu tranh bênh vực lẽ phải, bênh vực đạo đức của đạo. Chức vụ, địa vị xã hội, thành tích quá khứ không nói lên được Con Người của cá nhân đó hôm nay. Tiếc rằng người Việt không phân biệt được giữa địa vị xã hội, quá khứ với hiện tại để rồi nhập nhằng tạo ra cảnh con sâu làm rầu nồi canh.

Ngày nào cộng đồng Việt vẫn còn mang cái tinh thần thiếu người nên cần người có lòng để cùng nhau làm việc mà không đánh giá cái Nhân Phẩm, Nhân Cách của cá nhân đó ra sao; ngày nào cộng đồng Việt vẫn bám vào quá khứ của cá nhân nào đó để ủng hộ mà không nhìn vào Nhân Phẩm, Nhân Cách hiện tại của cá nhân đó thì cộng đồng Việt có những con sâu rọm lãnh đạo cộng đồng nhưng hành động thì phá nát cộng đồng. Đó là một trong những lý do cộng đồng Việt không hề trưởng thành, lớn mạnh tại các quốc gia dân chủ. Đó là lý do tại sao trong cộng đồng, có người nói tự do dân chủ nhưng hành động độc đoán, áp đặt suy tư của cá nhân vào tập thể thay vì lắng nghe tiếng nói của tập thể.

Chuyện bắt lá tìm sâu khi ai đó trồng cà chua có lẽ cần áp dụng trong cộng đồng. Vấn đề là ai có đủ khả năng để làm chuyện bắt lá tìm sâu?

Xin trích một câu nói tiếng Anh để chấm dứt bài viết này. Hy vọng người đọc hiểu rõ chiều sâu của câu nói này để có thể tạo ra một cộng đồng lớn mạnh ở tương lai, để không cho những con sâu rọm trong cộng đồng làm cái chức vụ lãnh đạo mà họ không xứng đáng để làm.

“Do not believe in anything simply because you have heard it. Do not believe in anything simply because it is spoken and rumored by many. Do not believe in anything simply because it is found written in your religious books. Do not believe in anything merely on the authority of your teachers and elders. Do not believe in traditions because they have been handed down for many generations. But after observation and analysis, when you find that anything agrees with reason and is conducive to the good and benefit of one and all, then accept it and live up to it.”

Vũ Hoàng Anh Bốn Phương

Tháng 9 năm 2021 (Việt Lịch 4900)