Bạn thân

Chúng ta được hưởng thụ nền kỹ nghệ vi tính với mạng xã hội ở khắp nơi. Tương lai kỹ nghệ phần mềm về thông minh nhân tạo (Artificial Intelligence, AI) sẽ càng ngày càng gia tăng một cách đáng sợ. Sáng tạo của kỹ nghệ có thể phục vụ đời sống của Người nhưng đồng thời hủy diệt Người nếu mỗi cá nhân trong xã hội không có tinh thần trách nhiệm trong việc sử dụng kỹ nghệ mới.

Mấy mươi năm về trước, phim trường Hollywood làm một bộ phim nói về người máy thông minh. Sự thông minh của người máy quá tiến bộ để rồi người máy này tự mình điều khiển lấy chính mình mà không cần sự điều khiển của Con Người. Cuối cùng thì người máy thông minh này bắt Con Người phải phục vụ mình thay vì mình phục vụ Con Người. Dĩ nhiên đó là chuyện phim trường khoa học giả tưởng. Cái giả tưởng đó đã trở thành hiện thực của hôm nay với kỹ nghệ AI mà người trong ngành phải rùng mình sợ hãi nếu không cẩn thận áp dụng AI giúp Con Người thay vì hủy diệt Con Người.

Ngày xưa thị trường chứng khoán được con người điều khiển (manipulate) giá cả thì ngày hôm nay thị trường chứng khoán được điều khiển bởi kỹ nghệ AI có thể làm ảnh hưởng đến giá cả mà không cần thiết phải theo đúng quy luật nào. Trên lãnh vực tiếng nói và hình ảnh, với kỹ nghệ của AI, chỉ cần một tấm hình, chỉ cần một vài câu nói của bạn, kỹ nghệ AI sẽ tạo dựng ra một clip youtube, với giọng nói của chính bạn mà những lời trong clip đó do đạo diễn dựng ra chứ không phải phát xuất từ miệng của bạn. Tuy nhiên, chỉ có bạn mới biết thực hay giả còn những người khác cho rằng đó là bạn, nói những điều mà bạn không hề muốn nói.

Người ta nói đến phần mềm deepfake có thể tạo ra bất cứ clip nào mà “drunk Pelosi” là thí dụ điển hình. Những tài tử phim trường, những nhà chính trị có tư cách hay không có tư cách đều có thể là nạn nhân của phần mềm deepfake này. Ngày xưa người ta nói hình ảnh có giá trị bằng 1000 lời nói. Nhưng hình ảnh hôm nay, đặc biệt là clip trên youtube, phần mềm AI hoặc phần mềm deepfake mặc sức tung hoành trên youtube mà không một ai có thể phân biệt được đâu là thật, đâu là giả.

Gần đây trong cộng đồng người Việt, những người ủng hộ Trump tạo ra những thông tin giả, vẫn hình chụp của những đài truyền thông nổi tiếng của Hoa Kỳ nhưng họ thay đổi nội dung của màn hình đó rồi loan tải những thông tin không có thật. Câu hỏi đặt ra là những người có trách nhiệm làm sao phân biệt được đâu là thật, đâu là giả?

Ngày nào vẫn chưa có luật trừng phạt những ai làm clip giả tạo, trừng phạt những công ty tạo ra phương tiện để mọi người có quyền tung tin thất thiệt mà không làm công chuyện kiểm chứng thì ngày đó thông tin giả sẽ gia tăng và làm cho thông tin thật trở thành giả. Chúng ta sẽ không bao giờ biết được bất cứ clip nào trên youtube là thật hay giả. Cái mà chúng ta có thể đoán là với nhân cách, nhân phẩm của một con người nào đó, họ có thể nói những điều đó hay chăng? Và ngay cả những người có nhân cách, nhân phẩm tốt biết đâu họ “khôn ba năm dại một giờ” để làm những chuyện đi ngược lại cái nhân cách, nhân phẩm mà chính họ đã có?

Mạng xã hội được xem là nơi để tiếp thu những thông tin hữu ích. Thông tin hữu ích chỉ đạt được khi những người tham gia mạng xã hội biết được trách nhiệm của một người làm truyền thông. Tiếc rằng số đông dùng mạng xã hội hoàn toàn không biết luật và trách nhiệm làm truyền thông để rồi họ loan tải những thông tin hoàn toàn không có thật, để mạng xã hội trở thành nồi cháo heo nếu không muốn nói là một thùng rác vĩ đại với bao nhiêu loại vi khuẩn hại cho não.

Tình trạng này sẽ tiếp tục kéo dài và càng ngày thật và giả không còn ranh giới. Đấy là điều nguy hiểm cho xã hội, cho con người của thế kỷ 21 này.

Trần Thị Lan Anh

Tháng 10 năm 2020 (Việt lịch 4899)