Đa nguyên vị nhân bản
Đa tri vị nhân trí
Đa dũng vị nhân quyền
Đa luận vì nhân phẩm

Đa nguyên vị nhân bản
Khi mong muốn đa nguyên thì mọi người thường nghĩ ngay tới đa đảng, nhưng đa đảng trong hỗn loạn định chế, trong bất an xã hội, thì đa đảng không triệu tập được sung lực của đa nguyên là tổng hợp được: đa tài, đa trí, đa dũng, đa năng, đa hiệu…. Và khi xem xét lại các định chế tồn tại được với thời gian trong đa nguyên với kinh nghiệm của các quốc gia có văn minh dân chủ, có văn hiến nhân quyền, thì kinh nghiệm đa đảng chỉ là sự vận hành cụ thể của một đa nguyên bảo đảm được nhân bản (căn bản của nhân lý, nhân tri, nhân tính), luôn được bảo trì từ đạo lý tới luật pháp. Tại đây, đa nguyên nhân bản có:
• Gốc của cộng hòa (tự do, công bằng, bác ái).
• Nền của dân chủ (đa nguyên, bình đẳng, nhân quyền).
Từ vốn tri thức này, đa nguyên vị nhân bản trải qua những kinh nghiệm đã thành kiến thức đa nguyên rất đa dạng trong lịch sử nhân loại các thế kỷ qua:
• Kinh nghiệm lưỡng đảng của Hoa Kỳ
• Kinh nghiệm đa đảng của Anh quốc
• Kinh nghiệm đa đảng của Đức quốc
• Kinh nghiệm đa đảng của Pháp quốc…
Từ Bắc Mỹ tới Tây Âu, tính đa dạng của đa nguyên mang những đặc thù riêng tới từ văn hóa và giáo dục của mỗi quốc gia, các quốc gia Địa Trung Hải (Ý, Tây Ban Nha, Hy Lạp) sinh hoạt trong đa nguyên bằng đối lập; nhưng các quốc gia Bắc Âu (Đan Mạch, Phần Lan, Thụy Điển) có đa nguyên khi thì đối lập, khi thì liên minh, để cùng nhau quản lý đất nước. Tại đây, Đức quốc có truyền thống đa nguyên liên minh, phối hợp, hợp tác giữa các đảng rõ nét hơn Anh, Ý, Pháp… Khi công nhận sự đa dạng này trong kinh nghiệm dân chủ của nhân loại, từ cổ sử văn minh dân chủ Hy Lạp của tới các thể chế đa nguyên đã hiện hình rất khác nhau qua các châu lục. Trong đó kinh nghiệm đa nguyên của các quốc gia láng giềng cùng nôi tam giáo đồng nguyên với Việt Nam: Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Sinpapour vẫn là những kinh nghiệm quý báo, vì tính thiết thực và cận kề của nó đối với Việt Nam.
Nhưng thảm trạng của bạo quyền độc đảng toàn trị của ĐCSVN từ thế kỷ XX qua tới thế kỷ XXI của Việt Nam là một trường hợp đặc thù đòi hỏi các chủ thể đấu tranh cho đa nguyên, dân chủ và nhân quyền phải có những phân tích sắc trong chính trị học, nhọn trong luật học và bén trong xã hội học. Tại đây, ta phải nhận ra đa hậu nạn của đa bản chất của bạo quyền độc đảng toàn trị của ĐCSVN, từ đó lập ra một hệ thống đa giải luận để thấy những thử thách lớn đang chờ Việt tộc trên con đường đa nguyên để đi tới văn minh của dân chủ, văn hiến của nhân quyền trước các hậu nạn của:
• Bạo quyền công an trị
• Tà quyền tham nhũng trị
• Ma quyền tham tiền trị
• Quỷ quyền ngu dân trị
• Cuồng quyền vô minh trị
• Cực quyền tuyên truyền trị…
Khi ba chuyên ngành này (chính trị học, luật học, xã hội học) liên minh trong học thuật, nghiên cứu để liên kết trong khảo sát, điều tra với các chuyên ngành khác (sử học, nhân học, tâm lý học…) để hợp tác sâu đậm và chặc chẽ thêm với các chuyên ngành mới xuất hiện như tội phạm học, kinh tế tri thức… những chuyên ngành mới này đã có các đóng góp với các khám phá chủ yếu về các bạo quyền độc đảng toàn trị (Cuba, Triều Tiên, Trung Quốc, Việt Nam). Khi các chủ thể lãnh đạo đa nguyên bắt đầu tháo gỡ các cấu trúc của bạo quyền độc đảng toàn trị, thì các móc xích của nó sẽ để lộ ra các khuyết tật trầm kha của nó là phản văn minh, ngược văn hiến:
• Bạo quyền công an trị thì bè phái cùng xã hội đen.
• Tà quyền tham nhũng trị thì sinh đôi với mua quyền bán chức.
• Ma quyền tham tiền trị thì có bè cánh là trọc phú sân sau.
• Quỷ quyền ngu dân trị thì gian trá trị qua mua bằng bán cấp.
• Cuồng quyền vô minh trị thì song hành cùng vô học trong vô hậu.
• Cực quyền tuyên truyền trị thì phải ăn gian nối dối.
Đây là bọn âm binh trong định đề của âm giới trong sinh hoạt bày đàn, cụ thể là chúng sẽ lẩn trốn để luồn lách, tránh đối thoại để né đối luận với xung lực của đa nguyên. Chúng sẽ không trực diện để trực luận mà chúng sẽ tiếp tục phá hoại đa nguyên để diệt dân chủ, để hủy nhân quyền. Vạn sự khởi đầu nan, mọi thay đổi về hướng tiến bộ, về phía văn minh, đều gặp phải các trở lực, trong đó âm binh với ý đồ xấu sẽ khai thác mọi cơ hội để phá hoại dân chủ, quấy nhiễu đa nguyên. Nhưng phải thấy rõ thực chất của chúng:
– Bạo quyền độc đảng toàn trị của ĐCSVN là sinh hoạt phản chính trị tri thức, tại đây không có chính giới lẫn chính khách, vì chúng không có tri thức chính trị căn bản của hai hệ luận (lý luận, lập luận, giải luận, diễn luận) và hệ đối (đối thoại, đối luận, đối trọng, đối kháng, đối lập). Hai hệ này vừa giúp nhau trong phản biện đa nguyên, vừa tương trợ nhau để xây dựng dân chủ.
– Bạo quyền độc đảng toàn trị của ĐCSVN không có chính giới với quan hệ chính trị đối lập, với sinh hoạt chính trị đối kháng, với đời sống chính trị có đối thoại, biết vận dụng lý để luận, biết tận dụng luận để phân tích và giải thích, với dữ kiện của khoa học, với chứng từ của pháp lý.
– Bạo quyền độc đảng toàn trị của ĐCSVN không có chính khách với đối thoại qua kiến thức chính trị để đối luận qua tri thức chính trị, không có chính khách với đối trọng bằng giải luận chính trị để đối kháng bằng diễn luận chính trị.
Lãnh đạo của ĐCSVN vô minh nên có phản xạ của bạo lực với chính dân tộc, vô tri nên có phản ứng với bạo hành với chính xã hội. Lãnh đạo của ĐCSVN còn mang phản xạ tuyên truyền, phản ứng tuyên giáo, mà không tự có một hệ đủ trình độ tri thức để dẫn dắt một lý luận chỉnh lý tới một lập luận hợp lý để kết cuộc đi tới một giải luận toàn lý để thuyết phục đối tác hay đối phương. Các chính khách, các chuyên gia, các lãnh đạo của các đảng phái yêu đa nguyên, quý dân chủ, trọng nhân quyền của phương Tây biết rất rõ là các lãnh đạo của ĐCSVN, không có nội công chính trị của hệ luận (lý luận, lập luận, giải luận, diễn luận) cũng không có luôn bản lĩnh của hệ đối (đối thoại, đối luận, đối trọng, đối kháng, đối lập). Nên các lãnh đạo của ĐCSVN thường tránh họp báo với ký giả quốc tế, và nhất là lẩn trốn các trí thức và chuyên gia trên chính trường quốc tế.
Nhưng phương pháp đa nguyên để đấu tranh chống bọn lãnh đạo bất tài này sẽ ra sao? Đó là quá trình áp dụng hệ liên (liên kết, liên minh, liên hiệp) từ trong ra ngoài, từ quốc nối tới quốc ngoại, trong đó có:
• Liên kết giữa cộng hòa (tự do, công bằng, bác ái) và dân chủ (đa nguyên, bình đẳng, nhân quyền) với «sân chơi, trò chơi, luật chơi» minh bạch nhất từ hiến pháp tới luật pháp ngay trên đất Việt.
• Liên minh với các quốc gia yêu đa nguyên, quý dân chủ, trọng nhân quyền trên toàn diện quốc tế trong bối cảnh toàn cầu hóa vị đạo lý lấy dân làm chủ từ đề nghị tới thảo luận, từ quyết định tới hành động.
• Liên hiệp với các quốc gia yêu đa nguyên, quý dân chủ, trọng nhân quyền trong cùng một khu vực, trong cùng một châu lục, nơi mà kinh nghiệm quý báu của Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Sinpapour được nghiên cứu kỹ lưỡng, mà không quên khảo sát sâu đậm kinh nghiệm gần đây của Mã Lai, Nam Dương, Thái Lan…
Ba hệ liên (liên kết, liên minh, liên hiệp) trên còn cần phải được cũng cố với một xã hội dân sự Việt có:
• Nông dân và công nhân vì dân chủ và nhân quyền.
• Trí thức với đầy đủ tri thức của dân tộc và nhân loại.
• Phụ nữ với các phong trào vì bình đẳng và bình quyền.
• Thanh niên với các cao trào vì văn minh và tiến bộ…
Khi bị sụp đổ thì bạo quyền độc đảng toàn trị phải ra đi, nhưng ý đồ phá hoại bằng bạo lực, thâm ý quấy rối bằng tà kế sẽ còn ở lại và ẩn nấp để sẽ lộ nguyên hình qua các sinh hoạt xã hội, quan hệ xã hội, đời sống xã hội. Nên các chủ thể yêu đa nguyên, quý dân chủ, trọng nhân quyền không nên «rơi ngay» vào hai cạm bẫy của «ơn đền, oán trả»:
• Loại thứ nhất là bị ám ảnh bởi quá khứ tàn khốc, nên muốn «ăn miếng trả miếng» là đòi hỏi phải xét xử rồi hành quyết ngay các lãnh đạo của bạo quyền độc đảng toàn trị, muốn xét xử chúng như các tội đồ.
• Loại thứ nhì cũng bị ám ảnh nhân ái quá trớn, nên muốn «hòa hợp trong tức khắc, hòa giải trong tức thì», dễ dãi trong «huề cả làng», vì vội vã trong «đề huề ngay», nên vô tình đã trẻ dại hóa trong «giải tán để giải oan».
Từ dân tộc tới xã hội nên tỉnh táo trong sáng suốt, theo lời dạy của ông bà là:“chuyện đâu còn có đó», nếu muốn «trong ấm ngoài êm» thì phải có:
– Tâm bình trong cảnh bình, với đạo lý tổ tiên song hành cùng công luật nghiêm minh trong hệ công: có công tâm, trọng công bằng, quý công lý.
– Tâm an trong cảnh an, lấy gốc của cộng hòa (tự do, công bằng, bác ái) cùng nền của dân chủ (đa nguyên, bình đẳng, nhân quyền) làm kim chỉ nam trong hành động phân xử, hành tác phán xét, với những kinh nghiệm quốc tế anh minh, để tránh rơi vào cuộc nồi da xáo thịt một lần nữa.
Thảm họa kỳ thị của hai chủng tộc trắng và đen kéo dài trong sắc máu qua bao thế kỷ tại Nam Phi, vậy mà khi dân chủ xuất hiện thì minh triết chính trị của Mandela đã thắng. Ông vừa biết lập ra tòa án nhân quyền để tội phạm học cùng luật học rành mạch hóa mọi chuyện. Và khi mọi chuyện được minh bạch hóa, thì chuyện hòa hợp hòa giải sẽ tới với lòng dân tỉnh táo, cùng lòng tin sáng suốt, mà tội phạm sẽ được xử đúng tội. Khi nền của dân chủ (đa nguyên, bình đẳng, nhân quyền) trụ được gốc của cộng hòa (tự do, công bằng, bác ái) qua tiến bộ ngay trong xã hội và văn minh ngay trong giáo dục, thì nhân tâm sẽ mở cửa để nhân từ đón nhân tính và nhân lý, mà chọn chữ thái hòa để đi trên lưng mọi bạo quyền phi nhân, mọi tà quyền thất đức, mọi ma quyền bất nhân….
Não Luận: Đa (P2)
Lê Hữu Khóa
Giáo sư Đại học* Giám đốc Ban Cao học châu Á * Giám đốc biên tập Anthropol-Asie * Chủ tịch nhóm Nghiên cứu nhập cư Đông Nam Á * Cố vấn Chương trình chống kỳ thị của UNESCO – Liên Hiệp Quốc * Cố vấn Trung tâm quốc tế giáo khoa Paris * Cố vấn thẩm định giáo dục và nghiên cứu đại học Bourgone-Franche-Comté * Biên tập viên tập chí Hommes&Migrations * Thành viên Hội đồng khoa học bảo tàng lịch sử nhập cư * Hội viên danh dự nhóm Thuyết khác biệt, Học viện nghiên cứu thế giới. Các công trình nghiên cứu Việt Nam học của Lê Hữu Khóa có thể tham khảo qua facebook VÙNG KHẢ LUẬN (trang thầy Khóa).