Bạn thân

Tháng 7 năm 2017, công ty 32M,  ở tiểu bang Wisconsin, kêu gọi nhân viên tình nguyện gắng một con chip nhỏ vào ngón tay để có thể vào văn phòng, sử dụng máy in, sử dụng máy vi tính và mua thức ăn trong công ty một cách tiện lợi, không phải mật mã hay mang thẻ để vào cửa. Theo thông tin của hãng thì có khoảng 50 nhân viên tình nguyện làm chuyện này. Ít nhất đây là sự tình nguyện chứ không phải là bắt buộc.

Câu chuyện này làm người ta nhớ đến những con chip nhỏ đưa vào da của chó, mèo để khi chó mèo bị lạc thì dựa vào con chip đó, người ta sẽ biết chủ nhân là ai để liên lạc và hoàn trả chó, mèo lại cho chủ nhân. Hoặc các công ty buôn bán, sử dụng những con chip này để tránh chuyện người mua lấy hàng ra khỏi tiệm mà không trả tiền. Nói chung mục đích của những con chip này dùng cho việc đề phòng thất lạc đồ đạc hay những con vật nuôi trong gia đình.

Không ai chối bỏ sự tiện lợi của những con chip này. Nhưng đặt sự tiện lợi này vào con người để đặt những con chip này vào người cho sự tiện lợi thì rõ ràng, cá nhân quyết định cho ý kiến này đã xem con người như là một món hàng hay là một con vật — để gắng con chip này vào nhân viên của mình, dù là một sự tình nguyện. Và những người tình nguyện cũng không bao giờ nghĩ rằng sự mang con chip này vào người cũng giống như con vật chó mèo, hay những món đồ chưng bày trong các sạp hàng hóa được gắng con chip hầu tránh sự trộm cắp hàng.

Vấn đề ở đây là người tình nguyện và người đưa ra sáng kiến này đã không có đủ tri thức để nhìn vấn đề ở dạng tổng thể. Chỉ nghĩ đến sự tiện lợi mà quên đi mình là Con Người chứ không phải là con vật để gắng con chip này vào người cho cái tiện lợi đó. Chưa kể về mặt sức khỏe, liệu con chip này, tuy nhỏ bằng hạt gạo, nhưng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của mình ra sao?

Thông thường những sáng chế của khoa học kỹ thuật chỉ nhắm vào sự tiện lợi của nó mà không nhìn sự nguy hiểm của nó ở dạng lâu dài. Sự ra đời của Facebook là một thí dụ điển hình. Nó chỉ là nơi để người ta trao đổi hình ảnh, những câu chuyện với những người bạn ở xa. Nhưng rồi sự trao đổi hình ảnh trở thành trao đổi thông tin gồm thật và giả, tạo ra sự rối loạn thông tin. Chưa kể kẻ xấu lợi dụng mạng xã hội để tạo ra những thông tin giả nhằm mục đích ảnh hưởng đến sinh hoạt chính trị của một quốc gia.

Sự biểu tình của nhân viên làm việc cho công ty Amazon vào mùa mua bán hàng cao điểm của Mỹ ở ngày lễ Thanksgiving và Christmas để phản đối lối ứng xử của công ty đối với nhân viên làm việc như là người máy, được canh từng giờ từng phút với số lượng hàng phải đạt được để đáp ứng nhu cầu của người mua.

Tiến bộ của khoa học kỹ thuật đã biến con người trở thành “con vật” trong ứng xử hay là người máy. Tiến bộ của khoa học kỹ thuật tạo ra một hình thức nô lệ kiểu mới với chỉ tiêu làm việc hiệu quả để che lấp sự bóc lột sức lao động của nhân viên, hoặc che lấp sự nô lệ tình nguyện của những người sử dụng khoa học kỹ thuật một cách bừa bãi cho sự tiện lợi vô ý thức.

Trần Thị Lan Anh

Tháng 5 năm 2020 (Việt Lịch 4899)