Trên facebook của ông Trần Huỳnh Duy Thức có một câu như sau: “Một kỷ nguyên mới đang mở ra, nơi trí tuệ nhân tạo không chỉ học từ dữ liệu mà còn thấu hiểu quy luật vận hành của vạn vật”.
Phải công nhận sự lợi ích của AI. Nhưng lợi ích của AI đối với người biết giá trị của AI. Còn số đông quần chúng chỉ sử dụng AI và không biết cái giá trị của AI để rồi sử dụng không đúng chỗ, đúng cách và thiếu Tâm. Thiếu Tâm mà sử dụng AI thì là điều nguy hiểm.
Ai làm ra AI? Con Người. AI có thể tìm ra những câu trả lời lẹ hơn là một cá nhân bởi AI được những người làm chương trình bảo tìm những nguồn đã có sẵn trên mạng và tìm câu trả lời chính xác nhất (chính xác phải hiểu là dựa trên nhiều tài liệu cho cùng một câu trả lời). Tuy nhiên vì AI được người viết chương trình để sai bảo AI làm gì, cho nên cái gọi là chính xác của AI vẫn còn phải xét lại.
Có nghĩa là nếu tất cả những nguồn trên mạng, sách báo mạng, có cùng một câu trả lời sai thì AI sẽ cho câu trả lời sai. Cho nên những câu trả lời của AI có tính tương đối và người nhận câu trả lời phải dùng tri thức của mình để đánh giá câu trả lời của AI. Tiếc rằng những người sử dụng AI nghĩ rằng AI luôn luôn cho câu trả lời đúng và trở thành lệ thuộc vào AI, một sự lệ thuộc nguy hiểm.
Câu nói của ông Thức có hai phần. Phần một là AI học từ dữ liệu (ghi nhận những dữ liệu đã có trên mạng). Phần hai thấu hiểu quy luật vận hành của vạn vật. Phần hai là phần cần phải thảo luận với những dẫn chứng chứ không phải vì quá yêu thích AI rồi cho rằng cái gì AI cũng làm được.
Sự vận hành của vạn vật, của Con Người có những nguyên lý của nó mà đòi hỏi quan sát, đặt câu hỏi, tìm câu trả lời và lật ngược lại câu trả lời để xác định câu trả lời, nguyên lý đúng hay sai. Những điều này cần phải có trí óc của Con Người. Nhưng trí óc của Con Người cần phải trong sáng, tĩnh lặng để tìm ra câu trả lời khách quan thay vì là chủ quan. Có những câu trả lời phải dựa vào lịch sử, phải có tính khoa học, có tính triết học thì câu trả lời mới đạt sự hoàn hảo tương đối có thể chấp nhận được.
Sự vận hành của vạn vật, của Con Người có những nguyên lý căn bản không xê dịch nhưng có những nguyên lý cần phải thay đổi theo tiến trình tiến hóa của xã hội và Con Người. Con Người có trái tim, trí óc sống. AI không có trái tim, không có trí óc sống mà là một phần mềm, một phần cứng được Con Người chế tạo ra để làm những chuyện giúp Con Người giải quyết những bài toán mà một cá nhân không thể tìm đáp số trong một thời gian quá ngắn.
Những vấn đề mang tính Nhân, sáng tạo đúng nghĩa của sáng tạo, AI sẽ không bao giờ làm được. Những sản phẩm của điêu khắc gia, AI không làm được bởi sản phẩm từ sự sáng tạo của bộ óc Con Người, do bàn tay của Con Người tạo ra và AI không bao giờ làm được những điều đó.
AI có thể vẽ một kiểu mẫu nhà thật đẹp nhưng AI không làm được một sản phẩm nghệ thuật của điêu khắc. AI có thể dựng lên một bản nhạc nhưng đó không phải là sáng tạo thực sự của AI mà là sự cóp nhặt để tạo ra sản phẩm do người sử dụng AI sai bảo. AI luôn có giới hạn của nó cho nên đánh giá AI ’’thấu hiểu quy luật vận hành của vũ trụ’’ một tôn sùng AI quá độ.
Người sáng lập mạng xã hội mục đích để mọi người tương giao với nhau ở bất cứ nơi đâu, bất cứ giờ phút nào. Nhưng có bao giờ chúng ta thấy được sự nguy hiểm của mạng xã hội? Bao nhiêu hình ảnh, âm thanh, clip trên mạng xã hội bạn có thể tin bởi đó là thật chứ không phải do AI tạo ra? Làm sao bạn có thể phân biệt được cái giả và cái thật? Bao nhiêu tin giả lan tràn trên mạng xã hội và người quản trị trên mạng không quan tâm.
Người viết bài này không phủ nhận lợi ích của AI nhưng tâng bốc AI có thể thấu hiểu được quy luật của vũ trụ thì có lẽ cần phải xét lại. Con Người đã hiện hữu trên trái đất này mấy ngàn năm thế nhưng để hiểu sự vận hành của vũ trụ, của con người, của xã hội; Con Người vẫn chưa thông suốt sự vận hành đúng nghĩa cho nên chiến tranh vẫn xảy ra, kỳ thị vẫn xảy ra. Đặt giả sử AI thấu hiểu sự vận hành của vạn vật thì sao? Con Người có biết đem sự thấu hiểu đó vào trong thực tế hay chờ đợi AI làm cho mình?
Thực tế cái Ngã của Con Người quá cao cho nên dù thấu hiểu được quy luật của vạn vật, chưa chắc họ có thể sống với quy luật đó. Cái quan trọng là bạn hiểu bản Ngã của bạn ra sao? Bạn có đủ trí tuệ, trí lực để sửa đổi và thoát ra được cái bản Ngã đó? Nếu bạn vẫn khoe hình ảnh của sinh hoạt cá nhân mình với cộng động mạng thì bản Ngã của bạn còn cao lắm.
Trần Thị Lan Anh
Tháng 2 năm 2025 (Việt lịch 4904)