Các bạn sinh viên Việt Nam đã học với tôi,
Các em, các con thương yêu của thầy,
Mes chers étudiants,
Trong triết học đương đại, có luận thuyết sắc nhọn về nhân diện (visage) của triết gia Levinas, một luận thuyết chưa hề có trong lịch sử khoa học xã hội và nhân văn, ông khẳng định: «Le visage est l’antécédent de la philosophie», nhân diện là tiền diện triết học. Nói rõ hơn là chuyện nhận diện nhân diện giữa người với người chắc chắn là có trước các lý luận, các lập luận của tư tưởng. Vì sao, ông lại «cả gan» tuyên bố như vậy? Ông giải luận rõ thêm để tránh ngộ nhận: «La crainte qui me vient du visage d’autrui», nỗi lo tới từ khuôn mặt của tha nhân. Chính nhân diện của kẻ đối diện báo động cho ta nỗi khổ, niềm đau của nhân sinh, trước khi chúng ta có những lý luận cho nhân tri, lập luận cho nhân trí! Chúng ta thấy được các khuôn mặt của dân đen, chúng ta nhận diện được các nhân diện của dân oan, từ đó chúng ta mới có trí lực để quyết đoán, tâm lực trong để đấu tranh, thể lực để dấn thân! Thầy viết thư này tới tất cả các bạn sinh viên Việt Nam đã học với thầy, từ 30 năm qua, trong các đại học tại Việt Nam cũng như tại Âu Châu; có bạn gọi thầy xưng em theo thông lệ giáo dục nước nhà; có bạn gọi thầy xưng con, và các bạn có kể là tuổi của thầy đã hơn tuổi cha mẹ của các bạn ấy, nên các bạn mới xưng con. Thầy viết thư này tới các bạn, các em, các con, trong tình hình rất xấu của đất nước chúng ta, mà các bạn đã biết là: thầy luôn đứng về phía những nạn nhân của tất cả các chế độ độc tài, độc tôn, độc đảng hiện nay, đối với Việt Nam thì thầy muốn nói rõ hơn nhé là: thầy đứng về phía dân đen, dân oan các bạn à, thầy đứng về phía nhân quyền và dân chủ để bảo vệ công bằng và bác ái, chọn lựa này có thể đe dọa an ninh cùng tính mạng thầy tới từ những kẻ thâm, hiểm, độc, ác của ĐCSVN. Thầy viết thư này tới các bạn, mà từ đầu thư tới cuối thư, thầy sẽ không phê bình, không phán xét bất cứ một ai trong các bạn, và chúng ta đã làm việc từ bao nhiêu lâu nay trên tinh thần này: không phê bình, không phán xét về chọn lựa của mỗi cá nhân, vì đây là tự do của mỗi người, và một cộng đồng trí thức thật sự văn minh thì phải tôn trọng tự do cá nhân. Nội dung lá thư này thầy chỉ muốn tâm sự về chọn lựa của thầy, từ năm thầy 16 tuổi, giờ thầy đã 60 tuổi: thầy luôn đứng về phía các người bị áp bức trong bất cứ bối cảnh nào, tình huống nào, hiện trạng nào, và chắc chắn là dưới bất cứ chế độ nào, bất cứ ý thức hệ nào, thầy muốn nói rõ hơn nữa: thầy đứng về phía nước mắt các bạn à! Thầy chọn đứng về phía nỗi khổ niềm đau để chống lại bất công và bạo quyền! Thầy không sao vui nổi khi thấy một khuôn mặt đầy nước mắt của một dân đen, thầy không sao yên được khi nhận ra một nhân diện uất ức, gào thét trước bất công của một dân oan. Đây cũng là câu chuyện làm thầy, làm trò, làm người của chúng ta mà mỗi ngày mỗi cá nhân phải tự hỏi ít nhất ba câu thật gọn: Mình là ai? Mình muốn làm loại người nào trong xã hội? Mình dùng cuộc đời mình để làm gì trong cuộc sống này?
Thầy luôn đứng về phía chữ: nhân, nhưng các giảng bài trong đại học và các hành động cụ thể trong tập thể, trong cộng đồng, trong dân tộc là hai chuyện khác nhau, một bên là kiến thức còn một bên là dấn thân, thầy đã chọn cả hai, thầy vừa viết sách về chữ nhân, thầy vừa hành động trực tiếp trong xã hội dân sự, qua sung lực của khoa học xã hội và nhân văn, có bản lĩnh để chế tác kiến trúc cho kiến thức, lại vừa có nội công tri thức để tạo dựng ra trí thức. Tác động vào xã hội bằng chính các kiến thức của xã hội. Thao tác vào nhân văn bằng chính các tri thức của nhân văn. Các loại bài của thầy trong trong tiểu luận này: nhân phẩm, nhân đạo, nhân đức, nhân tính, nhân nghĩa, nhân trí, nhân tri, nhân bản … được đăng trên các báo Việt ngữ, trên các mạng xã hội mà các lãnh đạo của chế độ hiện nay đã xem thầy như đối thủ, rồi đối phương, sẵn sàng đe dọa, răng đe, hãm hại theo bẩm tính của họ từ lâu nay. Đây là chuyện hoàn toàn có thể lường được, vì bạo quyền qua thâm, hiểm, độc, ác thì luôn mang theo bản chất tà quyền qua xảo, gian, lừa, tráo. Đối với bạo quyền hiện nay tráo trở trong khái niệm đã thành phản xạ, nếu nó cần ngoại tệ thì một cộng đồng người Việt sống xa quê hương hôm trước là Việt kiều yêu nước; nhưng cũng cộng đồng này vì yêu nước, quý nhân quyền, thương dân chủ, thì hôm sau đã trở thành phản động lưu vong. Mà bản thân bạo quyền này, họ cũng không đưa ra định nghĩa thế nào là phản động, mọi thành tâm gặp gỡ qua hội thảo, hội đàm, hội luận để minh bạch hóa: ngữ vựng, ngữ văn, ngữ pháp này, họ đều tránh, cho tới giờ thầy cũng chưa biết ai là phản động? Ta phản động hay họ phản động? Bạo quyền rồi thì phải «đổi chữ, tráo ý» bằng tà quyền, họ chắc chắn là thuộc loại xấu, tồi, tục, dở trong nhân sinh; vì họ đi ngược lại nhân lý, phản lại nhân trí! Nếu không kết luận được câu này thì đừng làm khoa học xã hội và nhân văn! Trước sự đe dọa cùng các xảo thuật bôi nhọ, chụp mũ, vu khống của họ: thầy không hề sợ! Các bạn, các em, các con biết thầy rõ hơn bọn xấu này, chúng không có đạo đức vì chúng sẵn sàng hãm hại người ngay, để thực hiện tà đồ của chúng. Trong cuộc đời của thầy, thầy đã cùng mẹ, gia đình trực diện nhiều lần với nhiều bạo quyền và thầy khẳng định hằng ngày trước cái ác, thâm, độc, hiểm là: thầy không hề sợ! Cũng như tất cả các tù nhân lương tâm đấu tranh cho nhân quyền và dân chủ mà hiện nay đang bị trấn áp, hành hung, tra tấn, giam cầm, tù đày … họ không hoảng sợ trước bạo quyền, họ không lùi bước trước bạo lực, họ không chùng chân trước bạo hành, giữ vững chữ nhân để chống bạo tàn, giữ nhân cách, nhân dạng cho mình và cho nhân sinh.

Lê Hữu Khóa
Giáo sư Đại học* Giám đốc Ban Cao học châu Á * Giám đốc biên tập Anthropol-Asie * Chủ tịch nhóm Nghiên cứu nhập cư Đông Nam Á * Cố vấn Chương trình chống kỳ thị của UNESCO – Liên Hiệp Quốc * Cố vấn Trung tâm quốc tế giáo khoa Paris * Cố vấn thẩm định giáo dục và nghiên cứu đại học Bourgone-Franche-Comté * Biên tập viên tập chí Hommes&Migrations * Thành viên Hội đồng khoa học bảo tàng lịch sử nhập cư * Hội viên danh dự nhóm Thuyết khác biệt, Học viện nghiên cứu thế giới. Các công trình nghiên cứu Việt Nam học của Lê Hữu Khóa có thể tham khảo qua facebook VÙNG KHẢ LUẬN (trang thầy Khóa).