Lừa gạt tiền bạc, tình cảm xảy ra ở mọi thời điểm từ xưa đến nay. Nhưng chuyện này ở thời đại của điện toán, sự lừa gạt trở nên tinh vi và những người lớn tuổi dễ thành những nạn nhân của sự lừa gạt.
Nạn nhân của sự lừa gạt có thể chia làm ba loại.
Loại thứ nhất là vì lòng tham. Có nghĩa là nạn nhân nhận được điện thư cho biết là đã trúng số, hoặc được hưởng một số tiền lớn mà người thừa kế duy nhất là người nhận được email. Lòng tham đã cho kẻ lừa gạt dùng tâm lý để nạn nhân bị lừa gạt gửi tiền thực hiện thủ tục giấy tờ trước khi số tiền được chuyển đến trương mục của nạn nhân.
Loại thứ hai là nạn nhân cho rằng đây là những chuyện cấp bách, chân chính cần phải giải quyết. Thông thường kẻ lừa gạt gửi điện thư hoặc gọi điện thoại cho biết là từ một công ty nào đó, hoặc từ cơ cấu chính quyền, cần một số dữ kiện cá nhân để giải quyết vấn đề nào đó chẳng hạn như một bưu kiện đang tạm giữ cho đến khi một số dữ kiện được kiểm chứng. Hoặc người gọi điện thoại dùng AI để nạn nhân tưởng là mình nói chuyện với người thân, đang cần sự giúp đỡ tài chính. Hoặc cho biết là tài sản nhà của nạn nhân sẽ bị lưu hồi nếu không thanh toán số tiền thuế từ sở thuế. Kẻ lừa gạt dùng tâm lý để nạn nhân bị lừa gạt tưởng rằng những chuyện đưa ra hoàn toàn thực bởi phát xuất từ công ty có tiếng hoặc từ cơ cấu chính quyền có thực. Từ đó nạn nhân phải chi tiền hoặc cho những dữ kiện mà kẻ lừa gạt có thể vào thẳng nhà băng để lấy hết tiền.
Loại thứ ba là nạn nhân vào mạng và bị phần mềm cài vào máy mà không biết. Phần mềm đó sẽ ghi nhận những gì mà nạn nhân dùng máy vi tính, gồm cả dữ kiện vào các cơ sở tài chính trên mạng. Từ đó kẻ lừa gạt vào nhà băng lấy hết tiền mà nạn nhân không hề biết cho đến khi phát giác thì đã quá muộn.
Câu hỏi đặt ra là làm sao có thể tránh mình là nạn nhân của kẻ lường gạt?
Nếu bạn không hề mua vé số, không hề quen biết ai để nhận số tiền lớn bởi người đó qua đời thì tất cả những điện thư đó là lừa gạt, cần phải xóa ngay và không cần phải trả lời những loại thư như thế. Nói chung những điện thư bạn không hề biết người gửi là ai thì đừng bao giờ trả lời hoặc tìm cách liên lạc.
Nếu bạn nhận điện thư có vẻ từ những công ty chân chính chẳng hạn như nhà băng, sở thuế, cơ quan vận chuyển hàng hóa thì cũng đừng nhấn vào đường link họ gửi kèm bởi đó là sự nguy hiểm cho máy vi tính của bạn. Nếu từ nhà băng thì tốt nhất bạn đến nhà băng của bạn, nói chuyện thẳng với họ thay vì trả lời qua điện thư. Nếu là từ thẻ tín dụng hay một thành viên nào đó (Netflix) thì tốt nhất bạn vào thẳng mạng của công ty đó để xem thực hư như thế nào.
Nếu ai đó gọi điện thoại, giọng nói giống như người thân của bạn, cho rằng đang bị tai nạn gì đó và cần tiền, bạn cần phải hỏi những câu hỏi mà chỉ có bạn và người đó biết hồi thời thơ ấu để xác định có phải người đang nói chuyện với bạn là thật hay là AI giả dạng. Ngay cả sau khi xác định người đó là thật, bạn phải tìm cách liên lạc trở lại qua điện thoại hoặc hỏi những người khác để xác định lại chuyện đó. Chuyện làm để kiểm chứng không mất nhiều thời gian, đừng bị tâm lý là cấp bách mà không làm kiểm chứng.
Để tránh chuyện vào những trang mạng và vô ý bị họ gài phần mềm để ăn cắp dữ kiện của bạn thì bạn cần phải có hai máy vi tính. Một máy dùng để làm những chuyện dính dáng đến công ty như nhà băng, trả thẻ tín dụng hoặc kiểm soát những chi phí của thẻ tín dụng, mua bán chứng khoán. Nói chung tất cả những gì dính dáng đến tiền bạc, bạn phải dùng một máy duy nhất cho chuyện này.
Một máy khác để bạn dùng để vào internet cho chuyện mua đồ qua mạng, xem thư, hoặc cho những thứ khác mà không hề tiết lộ các dữ kiện dính dáng đến nhà băng hoặc những công ty có dính dáng đến tình hình tài chính của bạn.
Khi bạn về hưu, cần phải có hai chương mục của nhà băng. Một chương mục (tiền vào) cho tiền về hưu của bạn gửi vào đó. Một chương mục (tiền ra) khác để bạn thanh toán những chi phí trong đời sống như trả tiền điện, nước, bảo hiểm, thẻ tín dụng v.v…. Mỗi tháng bạn chỉ bỏ vào số tiền ở chương mục (tiền ra) thanh toán chi phí vừa đủ hoặc dư vài ngàn để phòng trường hợp bị kẻ xấu xâm nhập thì cũng chỉ mất vài ngàn.
Những người sồn sồn đã ly dị muốn tìm người bạn đồng hành cho cuộc đời còn lại thì tốt hết, sau khi quen qua mạng, nên gặp mặt nhau để xác định thật hay giả. Nếu chỉ gặp mặt qua zoom thì cũng chưa chắc người đó là thật với AI hiện giờ. Và bất cứ ai bạn quen biết mà hỏi tiền của bạn thì bạn nên tránh xa. Người có lòng tự trọng không hỏi tiền từ một người mà mình chỉ quen vài tháng hoặc vài năm và chưa hề có sự thử thách để xem người đó thật hay giả.
Vài dòng chia sẻ ý kiến hy vọng bạn có thể thực hiện để tránh tình trạng bị lừa gạt.
Trần Thị Lan Anh
Tháng 9 năm 2024 (Việt lịch 4903)