Diễn đàn mạng
Trong bối cảnh toàn cầu hóa tạo nên các mạng xã hội, mà xã hội học truyền thông phân tích mười chỉ báo sau đây:
*Ý dân và dân ý, được trực tiếp rồi trực với chính phủ và chính quyền trên bối cảnh quốc tế;
*Diễn đàn thường xuyên, tác động trực tiếp vào đường lối lãnh đạo của chính phủ và chính quyền.
*Thăm dò dư luận, qua mạng để theo dõi mà cũng để thích ứng với tình hình.
*Dư luận truyền thông trực tiếp, điều phối lại quá trình độc quyền của các kênh chính thức của chính phủ.
*Dân chủ hóa dư luận ngay trên môi trường của các chính thể độc tài, độc đảng.
*Sinh hoạt xã hội qua đường thẳng với xã hội dân sự tạo nên những đường tắt giữa các cơ chế hàng dọc.
*Dân chủ dư luận hỗ trợ cho tự do báo chí, bảo vệ ký giả, phát triển các phóng sự tức thời.
*Dân chủ trực tiếp qua truyền thông bằng cách liên kết mạng vừa nhanh, vừa nhạy với các phong trào xã hội.
*Dư luận qua mạng xã hội được nâng tầm vóc, rộng vai vế, mạnh gân cốt về truyền thông trước chế độ tài, độc đảng.
*Dư luận tự giải phóng, công luận tự tách ra khỏi các kênh chính thống của quyền lực. Toàn cầu hoá tin tức tác động trực tiếp vào các sinh hoạt dân chủ qua truyền thông và báo chí, vì các sinh hoạt dân chủ qua truyền thông và báo chí sẽ sinh ra diễn đàn thường xuyên để dân chủ được thể hiện hằng ngày. Các sinh hoạt dân chủ qua truyền thông và báo chí luôn sinh động với các sự cố thường xuyên, sẽ mang tác dụng mới, tạo ảnh hưởng mới, tác động trực tiếp trên các sinh hoạt của chính quyền. Đây là nội dung mới của sinh hoạt dân chủ, không như dân chủ xưa chỉ được thể hiện qua các cuộc đầu phiếu, rồi giữa hai cuộc đầu phiếu thì cử tri cúi đầu chịu đựng. Toàn cầu hoá các tin tức tác động trực tiếp vào cách hình thành các dư luận; đa nguyên hoá các dữ kiện sẽ làm phong phú sự hình thành các công luận; phong phú hoá các chứng từ sẽ dân chủ hoá được ý kiến tập thể. Mạng xã hội là nơi thăm dò dư luận tác động mạnh mẽ quan hệ giữa chính quyền và quần chúng. Nếu thăm dò dư luận thường xuyên để nắm phản xạ dư luận rồi tìm cách mị dân thì sẽ trẻ dại hóa sinh hoạt dân chủ. Nếu thăm dò dư luận thường xuyên để thao túng công luận dưới hình thức nịnh dân thì sẽ lão suy hóa sinh hoạt dân chủ. Các lãnh đạo nên suy nghĩ kỹ: chạy theo dư luận, đuổi theo công luận, thì sẽ bỏ rơi tư duy chính trị, rời xa lý luận của tư tưởng, chối từ lập luận của đường lối. Như vậy thăm dò dư luận trong bối cảnh trong dân chủ trực tiếp truyền thông không chỉ còn là công cụ để chuẩn đoán ý kiến quần chúng mà đã trở thành một dữ kiện chính trị trung tâm, từ đó trở thành tác nhân ảnh hưởng trực tiếp tới các phương án, quyết định, hành động trong sinh hoạt chính trị. Một dư luận của truyền thông trong toàn cầu hóa trực tiếp có thể ngăn chận sự hình thành một đạo luật mới; lấn áp các công luật hiện hành; thay đổi các phương án kinh tế, văn hóa, xã hội. Có hai hậu quả của dư luận qua truyền thông trực tiếp: làm thoái hóa các chiến lược dài hạn đã được đề ra; làm biến chất các sách lược ngắn hạn đang thực hiện. Nhưng không được quên các ưu điểm của dư luận của truyền thông trực tiếp: trực tiếp hóa thông tin về thực tế của một đường lối; giúp thực tế hóa những con tính chính trị của một đường lối; giúp thực dụng hóa những đầu tư về một đường lối. Hãy tạm thời tổng kết các dữ kiện của toàn cầu hóa truyền thông hiện nay:
*Dân chủ hóa dư luận bằng truyền thông trực tiếp là tìm cách vượt qua phổ thông đầu phiếu, và dân chủ qua đại biểu bằng phương cách quản lý hằng ngày.
*Dân chủ hóa dư luận bằng truyền thông trực tiếp dễ rơi vào sinh hoạt tập thể theo tin đồn, không có lý luận, thiếu vắng lập luận, vì không có thời giờ để kiểm chứng.
*Dân chủ hóa dư luận bằng truyền thông trực tiếp là trao một quyền lực mới cho các hệ thống quản lý truyền thông và báo chí, thuận lợi cho phản xạ của dư luận và bất lợi cho tư duy chính trị dựa trên lý luận và lập luận.
*Dân chủ hóa dư luận bằng truyền thông trực tiếp sẽ tích cực nếu nó chống lại sự câm miệng trước các bất công.
*Dân chủ hóa dư luận bằng truyền thông trực tiếp sẽ tiêu cực nếu nó tạo ra cái ồn ào bề ngoài làm hỗn loạn sinh hoạt bình thường của xã hội.
Dân chủ hóa dư luận bằng truyền thông trực tiếp là chuyển hệ chính trị học qua hệ xã hội học.
Dân chủ hóa dư luận bằng truyền thông trực tiếp là dìm quyết tâm chính trị dài lâu để làm nổi dư luận tức khắc. Dân chủ hóa dư luận bằng truyền thông trực tiếp là giao cho khoa học kỹ thuật truyền thông dùng vận tốc thay các hệ thống sinh hoạt cơ chế hàng dọc và tập trung. Nếu dân chủ hóa dư luận bằng truyền thông trực tiếp bằng khoa học kỹ thuật dùng vận tốc, tức là dùng đường tắc để thu ngắn quá trình sinh hoạt xã hội, tức là trước mắt hủy bỏ các loại báo chí lý luận, tức là lâu dài loại bỏ các tư duy có tri thức. Các hiện tượng mới trong dư luận truyền thông: báo chí hóa các dữ kiện tập thể và xã hội; tư duy báo chí sẽ được thế bằng phản xạ báo chí, tri thức lý luận báo chí được thế bằng tin tức trực tiếp. Tự do báo chí bị thay thế bằng dân chủ dư luận: tính tức khắc thay thế sự đầu tư về thời gian cho tư duy; thời gian bị thu bóp hóa lại để giải quyết chuyện hiện tại; lấy sự xúc động trước mắt thay thế sinh hoạt của tư tưởng. Chúng ta không quên phân tích của Tocqueville về nội dung của dư luận, luôn co giãn theo tâm lý quần chúng. Vì có hai loại dư luận: dư luận của lợi ích tập thể và dư luận tạo xúc cảm tập thể. Giật dây dư luận tạo xúc cảm tập thể dễ hơn giáo dục dư luận qua lợi ích tập thể. Dư luận tự kiểm chứng dư luận và dư luận có khả năng tự giáo dục để tránh bị thao túng, là dư luận có nghĩa vụ học trong trách nhiệm và bổn phận quảng bá tin tức. Khả năng tự giáo dục của dư luận dựa trên kinh nghiệm hiểu biết về các phương cách truyền thông của báo chí, chính quyền… để bảo vệ lợi ích tập thể của mình. Nếu diễn đàn truyền thông thao túng được dư luận thì các hậu quả sau đây sẽ xuất hiện: chính quyền sẽ bỏ các công trình dài hạn mà chỉ quản lý dư luận hằng ngày; hình ảnh truyền thông sẽ quyết định thái độ của chính phủ; cảm xúc của dư luận bằng hình ảnh truyền thông sẽ điều kiện hóa mọi tuyên bố của chính quyền. Và nếu dư luận thao túng được sinh hoạt của một chính quyền thì:
*Dư luận trở thành chất kích thích để cho ra đời một nền dân chủ trực tiếp qua truyền thông thì các nội dung sinh hoạt dân chủ qua đầu phiếu sẽ bị lùi và có nguy cơ bị biến dạng.
*Dân chủ trực tiếp qua truyền thông không thể đảm bảo các quyền tự do được hiến pháp đảm bảo vì nó không dựa trên cơ chế gầy dựng bởi hiến pháp.
Ta không quên là dư luận trong lịch sử của triết học bị xếp hạng thấp nhất trong các bậc thang về kiến thức chính trị. Dư luận bị xếp cùng hạng với: định kiến, tin đồn… và không được nhận là kiến thức chính thống, có thể nghiệm và có lý luận. Dư luận bị xếp hạng thấp trong các bậc thang cao của giá trị luân lý: lý tưởng, hoài bão, người ta có thể chết vì một lý tưởng, một hoài bảo không ai chết vì một định kiến, một tin đồn, một dư luận. Một lý tưởng, một hoài bão có nội dung đạo lý, luân lý, tôn giáo, văn hoá… dựa trên một niềm tin sẽ vững hơn dư luận dễ chao đảo theo thời thế. Vậy câu hỏi phải đặt ra là làm sao dư luận tự cứu mình là loại dư luận biết dựa trên sự thật và có kiểm nghiệm; dư luận biết từ bỏ định kiến và thành kiến; dư luận biết tôn trọng đa nguyên và thiểu số; dư luận biết hỗ trợ thảo luận và đối thoại; dư luận biết bảo vệ chân lý và lẽ phải. Tính đa dạng của dư luận tác động trực tiếp vào các tổ chức sinh hoạt xã hội, nhưng các chuyên gia về truyền thông phải suy nghĩ thêm mười chỉ báo mới sau đây để nhận định dư luận: trọng hay phản kiến thức; trọng hay phản kiểm chứng; trọng hay phản lý luận; trọng hay phản lập luận; trọng hay phản sự thật; trọng hay phản đạo lý; trọng hay phản luân lý; trọng hay phản giáo dục; trọng hay phản bản sắc; trọng hay phản văn hoá…. Lối mòn, đường cũ của lối tuyên truyền một chiều, nhồi sọ, làm trắng não quần chúng của ĐCSVN thật đáng cười nhưng cũng đáng buồn trong bối cảnh toàn cầu hóa, gây tai hại cho trình độ nhân trí, mức độ nhân tri của quần chúng Việt Nam luôn là nạn nhân của bưng bít, của xuyên tạc, không những đi ngược với sự thật, chân lý, lẽ phải, mà ngược chiều luôn cả giáo lý, đạo lý, luận lý thông tin và truyền thông của một thế giới văn minh, một toàn cầu trân quý nhân lý.

Toàn cầu hoá nhân quyền, toàn cầu luận Việt tộc (P10)

Lê Hữu Khóa
Giáo sư Đại học* Giám đốc Ban Cao học châu Á * Giám đốc biên tập Anthropol-Asie * Chủ tịch nhóm Nghiên cứu nhập cư Đông Nam Á * Cố vấn Chương trình chống kỳ thị của UNESCO – Liên Hiệp Quốc * Cố vấn Trung tâm quốc tế giáo khoa Paris * Cố vấn thẩm định giáo dục và nghiên cứu đại học Bourgone-Franche-Comté * Biên tập viên tập chí Hommes&Migrations * Thành viên Hội đồng khoa học bảo tàng lịch sử nhập cư * Hội viên danh dự nhóm Thuyết khác biệt, Học viện nghiên cứu thế giới. Các công trình nghiên cứu Việt Nam học của Lê Hữu Khóa có thể tham khảo qua facebook VÙNG KHẢ LUẬN (trang thầy Khóa).