Ngày xưa thường hay nghe câu nói tấm hình có giá trị bằng 1000 chữ. Điều này đúng ở cái thời đại khoa học kỹ thuật chưa có AI (artificial intelligence).
Khi AI xuất hiện với những phần mềm gọi là Deepfake thì tấm hình hay một đoạn thu hình nào đó đôi khi là giả và cái gì giả thì giá trị là con số không to lớn. Thực ra những phần mềm giống như Deepfake rất là nhiều mà FaceApp, Zao, Reface, SpeakPic, DeepFaceLab, FakeApp, Wombo, Deepfakes Web, Instagram DeepFake Bot, Deepfake Studio là những phần mềm AI. Lợi ích của những phần mềm này được sử dụng trong phim trường khi mà một tài tử nào đó đột nhiên qua đời, người làm phim sử dụng phần mềm này để tiếp tục hình ảnh tài tử đó vẫn đóng trọn vẹn cho cuốn phim.
Tuy nhiên trong cái lợi thì có cái hại nếu người sử dụng phần mềm thiếu giáo dục, đạo đức, nhân phẩm, nhân cách. Những người thuộc loại này sẵn sàng sử dụng phần mềm AI này để tạo ra những hình ảnh hoặc clip nhằm ngụy tạo với mục đích riêng tư nào đó. Clip giả của cô ca sĩ Taylor Swift gần đây và xa hơn nữa là Tom Hanks, Kristen Bell, Scarlett Johansson v.v… là những thí dụ điển hình. Ngay cả Biden cũng là nạn nhân của phần mềm AI trong cuộc bầu cử ở New Hamshire mà tiếng nói của Biden kêu gọi mọi người đừng đi bầu trong đầu năm tháng 1, 2024.
Từ những tấm hình, thu hình, thu âm có thể là giả tạo do phần mềm AI tạo ra. Những người làm truyền thông cần phải cẩn thận khi thấy một tấm hình nào đó trên mạng, hoặc nghe đoạn ghi âm hay hình ảnh ai đó nói điều gì đó. Làm sao phân biệt được thật hay giả khi chính những người làm truyền thông không có khả năng, kỹ thuật để phân biệt thiệt giả?
Những người nổi tiếng nếu một hình ảnh giả tạo nào đó tạo ra thì sớm muộn gì cũng bị phát giác bởi nhiều lý do. Nhưng người bình thường, không ai biết đến có thể là nạn nhân của Deepfake mà có thể làm ảnh hưởng đến tâm-sinh-lý của cá nhân.
Mạng xã hội tuy có lợi nhưng cái hại cũng khá cao bởi những kẻ xấu sẽ lợi dụng mạng xã hội để chuyển tải những hình ảnh không có thực nhằm mục đích thực hiện chuyện tuyên truyền hay bôi xấu một cá nhân nào đó. Và khi hình ảnh giả tạo được chuyển tải từ người này qua người khác thì cái giả trở thành thật bởi mọi người cứ nghĩ là thật.
Số đông tham dự mạng xã hội không phân biệt được cái nào thật, cái nào giả bởi giả thật hôm nay khó mà biết được. Điều tốt nhất là nên tránh tham gia mạng xã hội càng ít càng tốt bởi sự học hỏi từ mạng xã hội xem ra cần phải xét lại.
Thời đại khoa học kỹ thuật lên ngôi với AI đã làm xáo trộn hệ thống sinh hoạt xã hội. Kẻ xấu, nhà cầm quyền độc tài dùng mạng xã hội để biến thật thành giả, giả thành thật. Cho nên ai cho rằng chuyện dùng mạng xã hội để phát triển dân trí cần phải suy nghĩ lại.
Dân trí chỉ được phát triển qua hệ thống giáo dục chứ không phải qua hệ thống mạng xã hội. Mà giáo dục phải đặt nền tảng Con Người là gốc, là điểm để đặt nền móng cho một dân trí cao với đầy đủ Nhân Cách, Nhân Phẩm, Nhân Tri, Nhân Tâm, Nhân Bản, Nhân Tính, Nhân Sinh, Nhân Đạo, Nhân Trí.
Trần Thị Lan Anh
Tháng 2 năm 2024 (Việt lịch 4903)