Nhân đạo
Nhân đạo trong hệ thống tư tưởng Trung Quốc, từ Khổng giáo qua Lão giáo, là đạo của nhân, lối đi của nhân tính, nó khác với nhân đạo cội rễ của tình thương trong Phật giáo, chỗ dựa của từ, bi, hỉ, xả. Vì trên thượng nguồn đạo của nhân, các tổ sư Trung Quốc tách quân tử đại diện cho cái hay, cái đẹp, cái tốt, cái lành ra khỏi thế giới của tiểu nhân ngụp lặn trong cái tồi, cái xấu, cái dở, cái thấp. Đạo làm người quân tử là sự tu tập của nhân tính, nhưng chính Khổng Tử cũng công nhận là tiểu nhân đầy rẫy trong thiên hạ, còn quân tử thì khó nhận ra được ngay; nhưng mỗi lần quân tử đối diện với tiểu nhân thì thực hư được bày ra ánh sáng, thực chất mỗi bên lộ ra trong quan hệ giữa người và người. Một bên là quân tử: nhân phẩm đã trở thành nhân cách, bên kia là tiểu nhân: không có nhân cách nên không có tư cách. Khổng sư đưa ra hai biểu tượng chính xác: quân tử như gió nổi lên, khó thấy nhưng mạnh; còn tiểu nhân như cỏ hèn, thấy gió nổi lên là cúi rạp thân. Đối với quân tử: nhân phẩm, nhân cách, tư cách là một; còn đối với tiểu nhân: nhân phẩm, nhân cách, tư cách, có hay không có không quan trọng. Đây là bài học rất hay cho tư cách đàm phán của Việt Nam trong những ngày tháng tới khi đối diện với các lãnh đạo Trung Quốc; cùng với các dữ kiện pháp lý, song song với các sử liệu công pháp quốc tế về chủ quyền của Việt Nam trên Hoàng Sa và Trường Sa, những người lãnh đạo ngoại giao của Việt Nam phải có phong cách quân tử, tư thế anh minh, thẳng lưng và nghiêm túc nắm vững đạo của nhân, để đại diện cho cái hay, cái đẹp, cái tốt, cái lành. Lấy những bài học của các tổ sư cùng huyết thống với bọn tiểu nhân lãnh đạo Bắc Kinh hiện nay, để dạy chúng trở về cái nguồn hay, cái rễ đẹp, cái gốc tốt, cái cội lành của văn minh Trung Quốc. Qua hình ảnh, qua truyền hình, thế giới sẽ quan sát rất kỹ lưỡng phong cách ngoại giao Việt Nam, có thực mới vực được đạo; nên có ngay những lớp huấn luyện, những bài tập luyện nhân cách ngoại giao này cho tất cả các nhân vật đại diện cho đất nước đi đàm phán với Trung Quốc, biết trả lời có giáo lý trước báo chí quốc tế trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay. Nói có sách, mách có chứng (言之凿凿，言必有据; 有案可稽), làm rõ, làm sáng chữ nhân của Việt tộc, bằng cách quán triệt ngoại ngữ, có lý luận pháp lý, có lập luận đạo lý. Hãy đặt vai trò ngoại giao và truyền thông quốc tế vào các chiến lược ưu tiên trong việc giữ nước. Đây là chiến lược ngoại giao nhân địch luận duy giáo, tranh đấu chống đối phương trên chính chiến trường giáo lý của họ. Có đầu có đuôi, có ngành có ngọn (有条有理、有头有尾、有板有眼). Ai sẽ thắng ai về đạo của nhân? Tôi xin đưa ra kết quả nghiên cứu sau đây: từ nhiều năm qua, tôi làm việc có lúc là thành viên chính thức, có lúc là thành viên được mời của các viện, các nhóm nghiên cứu về Trung Quốc học tại các đại học của Paris. Các nhà chuyên môn phương Tây về Trung Quốc khám phá ra được một điều khi xem xét, phân tích lý lịch của các uỷ viên trung ương Đảng Cộng Sản Trung Quốc, từ một Đảng đại diện cho giai cấp công nhân và nông dân, các uỷ viên trung ương hiện nay phần đông là trọc phú, thực chất là gian thương theo nghĩa buôn thần bán thánh qua tham nhũng và hối lộ, đúng là hình dạng chân tướng của tiểu nhân. Đại đa số sống với một mẫu số chung là không hiểu biết gì nhiều về đạo lý minh triết, giáo lý hiền triết cổ nhân của họ. Khi họ phát biểu trên chính trường quốc tế, các uỷ viên này rất mù mờ về uy phong giáo lý của tiền nhân họ. Vì thiếu học vấn, cũng vì thiếu đạo lý, họ không đại diện được cho giới hàng đầu nhất sĩ, vì trên thực tế, họ còn thấp hơn giới thấp nhất là tứ thương, và tri thức gian thương đã tạo ra tư duy thô bạo của các lãnh đạo Trung Quốc hiện nay, một tri thức không hề được hỗ trợ bởi trí thức của nhân giáo Khổng Mạnh. Lực lượng ngoại giao mới của Việt tộc nên có nhân cách của Nguyễn Trãi trên chính trường quốc tế: «Vườn quỳnh đầu chim kêu hót, cõi trần có trúc đừng ngăn», chim hót lời chân lý với nội lực của nhân tâm, quân tử thẳng lưng như trúc, đứng thẳng giữa đời để ngăn chặn các hành vi xằng bậy của tiểu nhân.
Ta không quên Lão Tử trong câu chuyện về chữ nhân, trong nhiều bài học của Lão sư có một bài học ngắn gọn nhưng rất hay: «Quân tử là thầy của tiểu nhân, nhưng tiểu nhân là vốn của quân tử». Chữ thầy thì nghĩa rõ, không cần bàn, còn chữ vốn đầy biến số, dày ẩn số, ta nên bàn kỷ. Trước hết, phải biết phân loại các thành phần trong đất nước Trung Quốc để phân hoá đối phương ngay trên chính trường của họ. Hãy phân biệt trí thức Trung Quốc chuộng nhân quyền và các nhà lãnh đạo gian thương của Bắc Kinh, hãy phân biệt đám lính thuỷ man cuồng tín giết hại ngư dân Việt Nam trên Biển Đông với các tầng lớp thanh niên tiến bộ Trung Quốc muốn sống trong một toàn cầu hoá thái hoà. Nhưng cùng lúc ta cũng phải thấu hiểu thêm một thực tế trong phân tích tình hình hiện nay, chuyện này giúp ta kiên nhẫn với các tầng lớp tiến bộ yêu hoà bình, trọng láng giềng của Trung Quốc hiện nay. Vì ta thấy rất rõ là trước thảm hoạ bị đồng hoá của Tây Tạng trong những năm qua, giới trí thức Trung Quốc dường như không lên tiếng nói, không tạo được một cao trào để chống chính quyền của họ rất vô nhân trên vận mệnh của dân tộc Tây Tạng. Đất nước Trung Quốc chưa dân chủ nên nhân dân Trung Quốc chậm có những phán đoán công minh, đây là chuyện dễ hiểu. Nhưng các lực lượng tiến bộ, yêu nhân quyền của các nước văn minh, dân chủ Tây Âu và Bắc Mỹ sẽ nổi lên trước để ủng hộ Việt Nam, đây là lực lượng quốc tế nổi, nhưng ta cũng không quên lực lượng nội tại chìm Trung Quốc, cũng sẽ nổi lên để ủng hộ chính nghĩa Việt Nam sau khi thấy các dân tộc Tây Âu và Bắc Mỹ làm chuyện này. Phải tranh thủ mọi lực lượng trong và ngoài Trung Quốc bằng một loại truyền thông đầy nhân tính. Sau khi phân loại để phân hóa, vốn thứ hai của quân tử là bọn tiểu nhân luôn giấu đầu lòi đuôi (藏头露尾；狐狸尾巴；欲盖弥彰), không sao giấu được các con tính thấp hèn của họ, các ý đồ sang đoạt của họ. K.Marx, cha đẻ của chủ nghĩa cộng sản, có một phân tích rất lạ : «le dominant est dominé par sa domination », kẻ ham đua đòi đi khống chế kẻ khác sẽ là nạn nhân của chính ý đồ khống chế của mình, chóng chày sẽ trả những giá rất đắt về tham vọng của họ. Ý đồ cướp đoạt đất người, thâm ý sang đoạt biển hàng xóm chính là những cái bẫy trong quy trình gậy ông sẽ đập lưng ông (以其人之道，还治其人之身; 搬起石头打自己的脚). Sau cùng, phải hiểu vốn là bàn đạp, vì quân tử biết khai thác cái mà tiểu nhân có, quân tử đủ thông minh để công cụ hoá các ý muốn, ý định, ý đồ của tiểu nhân, rồi biến thành ý lực cho chính nghĩa của mình. Nhân sinh quan hạn hẹp của tiểu nhân chỉ là đất bằng cho thế giới quan rộng lớn của quân tử, đạp lên và tiến tới. Trên chính trường quốc tế, các chủ thể ngoại giao Việt Nam phải là đại nhân, tách biệt hẳn mình ra khỏi các hành vi của bọn tiện nhân đang lãnh đạo đất nước Trung Quốc sống với phản xạ trộm, cắp, cướp, giật giữa nhân gian.
Không thể nào quên Mạnh Tử trong định nghĩa sắc nhọn về chữ nhân của ông, trong đó nền tảng của nhân tính là lòng trắc ẩn, nó khác với sự thương hại, nó xa với chuyện bố thí, nó là nhân đạo tiềm ẩn trong nhân tâm, nhưng sẵn sàng bùng nổ mãnh liệt trước các bất công của nhân thế, mà Mạnh sư đúc kết là: «Không chịu đựng những chuyện không chịu đựng được». Không chịu đựng được chuyện bị cướp nước, cướp đất, cướp biển vì đây là hậu quả trắng trợn của bất công, cá lớn nuốt cá bé, không chịu đựng được vì không chấp nhận được. Nước nào chủ đó. Nước Nam của người Nam, đây là chân lý của Việt tộc, đây cũng là nội lực của lòng trắc ẩn, giúp cả nước đoàn kết lại thành một tổng thể vững mạnh để thắng ngoại xâm; mỗi lần cơ đồ tổ tiên bị đe doạ là mỗi lần dân ta biến chân lý này, lòng trắc ẩn này thành sự thông minh tập thể, nội công đề kháng trong bản lĩnh cộng đồng để chống lại cái vong nô; nhân đạo, đạo của nhân, đường đi nẻo về của nhân cách, vì không ai muốn bị vong quốc.
Nhân và Việt (P4)
Lê Hữu Khóa
Giáo sư Đại học* Giám đốc Ban Cao học châu Á * Giám đốc biên tập Anthropol-Asie * Chủ tịch nhóm Nghiên cứu nhập cư Đông Nam Á * Cố vấn Chương trình chống kỳ thị của UNESCO – Liên Hiệp Quốc * Cố vấn Trung tâm quốc tế giáo khoa Paris * Cố vấn thẩm định giáo dục và nghiên cứu đại học Bourgone-Franche-Comté * Biên tập viên tập chí Hommes&Migrations * Thành viên Hội đồng khoa học bảo tàng lịch sử nhập cư * Hội viên danh dự nhóm Thuyết khác biệt, Học viện nghiên cứu thế giới. Các công trình nghiên cứu Việt Nam học của Lê Hữu Khóa có thể tham khảo qua facebook VÙNG KHẢ LUẬN (trang thầy Khóa).