Thuế là nguồn tài chính sinh hoạt của bộ máy điều hành quốc gia. Để có tiền chi phí cho đường xá, cầu cống, bảo vệ an ninh, an sinh xã hội, hoặc bộ máy điều hành quốc gia thì cần phải có tiền; và đồng tiền đến từ những chính sách thuế đặt ra ở trên mọi quốc gia của thế giới hôm nay.
Đưa ra luật thuế thì cần có một cơ quan về thuế để thực hiện chuyện kiểm tra. Cho nên nếu luật thuế được đưa ra thì bắt buộc phải có sở thuế với nhân viên kiểm soát những thành viên trong xã hội đóng thuế sòng phẳng chứ không phải tìm cách trốn thuế.
Những người làm cho sở thuế chia ra làm hai thành phần. Phần quản trị hệ thống thuế và thành phần kiểm soát thuế từ những công ty hay cá nhân trong xã hội. Sự kiểm soát càng gia tăng thì mọi người sẽ cố gắng tốt hơn trong việc đóng góp tiền thuế sòng phẳng. Sự kiểm soát yếu kém thì sẽ đưa đến cơ hội người đóng thuế sẽ lơ là nghĩa vụ đóng thuế và đôi khi tìm cách để trốn thuế bất hợp pháp.
Thành phần kiểm soát thuế vụ nếu chi phí cho người nhân viên kiểm soát thuế là 1 đồng thì bảo đảm số tiền mà nhân viên đó sẽ thu vào ít nhất là 3 đồng. Nếu nhìn vào giá trị của đầu tư vào con người thì là một sự đầu tư tốt. Theo bản tin Washington Post ngày 21 tháng 3 năm 2021 thì một đồng bỏ vào cơ quan thuế thì sẽ thu vào 6 đồng. Người viết bài này là nhân viên kiểm soát thuế của tiểu bang, qua kinh nghiệm bản thân nghề nghiệp, đồng ý với nhận định của tờ Washington Post.
Đối với những người làm chính trị tại Quốc Hội Hoa Kỳ thì họ không nghĩ như thế. Trong ngân sách khẩn cấp của Biden đề trình lên Quốc Hội trong việc yểm trợ cuộc chiến Do Thái và Ukraine thì Hạ Viện cho rằng cần phải cắt ngân sách 14 tỷ của sở thuế liên bang để chuyển số tiền đó vào trong ngân sách khẩn cấp đó. Nghe qua thấy rất là hữu lý, một chính sách cân bằng ngân sách của những người làm chính trị tại Hạ Viện. Tuy nhiên họ không có cái nhìn tổng thể để thấy rằng cắt ngân sách 14 tỉ của sở thuế thì Hoa Kỳ sẽ mất đi một nguồn tài chính khá lớn bởi chi phí ở sở thuế 1 thì thu vào 6 theo nhận định của tờ Washington Post.
Các cơ quan truyền thông cho rằng việc cắt giảm ngân sách của sở thuế là một món quà tốt dành cho những người giàu có bởi cơ hội những người giàu bị sở thuế gõ cửa sẽ ít đi, và họ không phải đóng phần thuế mà đáng lẽ họ cần phải đóng. Đây là tâm lý chung của những người giàu tại Mỹ, tìm đủ mọi cách để trốn thuế khi mà sở thuế không có đủ nhân viên thực hiện chuyện kiểm soát giấy tờ thuế từ những người giàu.
Những người làm chính trị tại Mỹ chỉ nghĩ đến chuyện lấy phiếu từ người dân cho mùa bầu cử tương lai. Cho nên khi ở vị trí cầm quyền, họ luôn luôn tìm đủ mọi cách, gồm cả tâm lý để ru ngủ cử tri tưởng rằng họ quan tâm đến ngân sách quốc gia nhưng trên thực tế chính hành động cắt giảm ngân sách của sở thuế đã làm giảm đi số tiền cần phải thu vào từ những người giàu có.
Phải chăng những người làm chính trị tại Mỹ là để phục vụ giới giàu cho nên mọi chính sách đưa ra để giúp giới giàu bớt đóng thuế trong khi người thường dân không giàu đóng phần thuế quá cao so với số phần trăm thuế mà người giàu phải đóng? Những người giàu có sự hiểu biết như ông Warren Buffett cho rằng cần phải thay đổi luật thuế bởi với luật thuế hiện giờ, người giàu có như ông đóng thuế phần trăm rất là thấp so với cô thư ký của ông.
Dĩ nhiên những người giàu nhưng có cái nhìn nhân bản như ông Buffett xem ra quá ít tại Mỹ. Thực tế thì ai càng giàu thì tìm đủ mọi cách, hợp pháp hay không hợp pháp, để trốn thuế bởi họ biết rằng sở thuế không có đủ người để kiểm soát tất cả những người giàu. Đối với họ, nếu bị sở thuế gõ cửa thì đóng vài trăm triệu số thuế mà họ đã trốn chẳng hề ảnh hưởng đến sự giàu có và cuộc sống của họ.
Cuộc sống ở Mỹ quá tự do nhưng cái tự do không đi kèm theo trách nhiệm. Cho nên người ta cứ thực hiện tự do gồm tự do trốn thuế, tự do nói láo bầu cử có gian lận để tạo ra cuộc bạo loạn ngày 6 tháng 1 năm 2021 tại căn nhà Quốc Hội. Những người tham gia vào cuộc “đảo chính” lật đổ kết quả bầu cử năm 2020 vẫn nghĩ rằng họ thực hiện quyền tự do biểu tình và không nghĩ rằng cái quyền đó phải đi kèm theo trách nhiệm chứ không phải biểu tình là được quyền đập phá căn nhà Quốc Hội và hành hung những người bảo vệ an ninh.
Câu chuyện thuế và người làm chính trị sẽ tiếp tục xảy ra ở tương lai bởi đơn giản luật ở Mỹ cho phép giới nhà giàu bỏ tiền vào cuộc tranh cử của những người làm chính trị. Và khi họ được thắng cử thì dĩ nhiên, ăn miếng trả miếng, người làm chính trị phải làm luật để cho lợi cho giới giàu. Cắt bỏ ngân sách của sở thuế tức là đã làm lợi cho giới giàu — dĩ nhiên người làm chính trị sẽ che đậy bằng chuyện cân bằng ngân sách quốc gia để người dân không thấy được sự thật trả miếng của họ đối với giới giàu.
Trần Thị Lan Anh
Tháng 11 năm 2023 (Việt lịch 4902)